Kousbroeks “Oostindisch Kampsyndroom”
Besproken door: Pjotr.X. Siccama – deel 8
70 jaar geleden kwam het moment van absolute stilte en duisternis en had iedereen het gevoel dat de Wereld in een flits ten onder zou gaan bij de gebeurtenissen in Hiroshima en Nagasaki.
De vraag die Kousbroek zich stelt met betrekking tot deze schokkende gebeurtenissen op Hiroshima en Nagasaki is pijnlijk, maar voor de toekomst voor de mensheid interessant: Ten eerste schrijft hij dat hij zeer waarschijnlijk de oorlog niet had overleefd als de atoombom er niet was geweest. – Dat geldt ook overigens voor velen. Dan komt de vraag in hem op, dit naar aanleiding van het werk “The night of the new moon” van Laurens van der Post, of er misschien in die WO II een wapenstilstand (zonder dat die atoombommen zijn gegooid op Hiroshima en Nagasaki)) mogelijk was geweest.
Het is begrijpelijk van Kousbroek om daar over te filosoferen en hij dacht dat het niet onmogelijk was geweest. Ik wenste dat het waar was.
Ik denk dat het onmogelijk was geweest (even afgezien van de onzekere rol van de Sowjet Unie waar Kousbroek, overigens terecht, naar verwijst). Toegegeven, het was al gecompliceerd genoeg in die tijd en omstandigheid, nog complexer nu na 70 jaar dat afschuwelijke drama sec in alle bijzonderheid te onderzoeken. Nogmaals denk ik, zoals gezegd dat het volstrekt (én helaas) onmogelijk was geweest en wel om verschillende redenen.
Het was in zeer beperkte kring bekend dat Duitsland, alle historische gegevens die ons bekend zijn ten spijt, in het diepste geheim nagenoeg klaar was om die atoom- bom te ontwikkelen en ook te gebruiken. (ook in Europa) Wat dat betreft kennen wij de Oosterburen maar al te goed: “Die allerbeste zu benutzen und nicht nur im Krieg..” en lijken zij op Japan, waarvan Kousbroek ook terzijde opmerkte dat Japanners, “.. algemeen wordt aangenomen dat zij klaar zouden staan om zich tot de dood toe te vechten…” Ziedaar de onwrikbare houding van de agressors (weliswaar bijkomstigheden, maar van groot belang). Et voilà een van de vele dilemma’s. De tweede parallelle vraag was of die bommen ook gebruikt zouden worden in de rest van de Wereld, Europa bijvoorbeeld. Die vraag kan gerust bevestigend worden beantwoord.
De hele wereld herinnert zich nog wel die genante en naïeve vertoning van de Britse minister (van Buitenlandse Zaken) Chamberlain, zwaaiend met een stuk papier voor de wereldpers waarin de tekst van het verdrag van München was vervat en Chamberlain dacht Europa (en de Wereld) te hebben gered door o.a.de uitspraak te doen: “Peace for our time”. Een naïviteit van een Engelse gentleman die dacht dat Hitler een normaal mens en vredestichter was. – Met het Verdrag hoopten de wereldmogendheden immers dat Hitler geen veroveringen meer zou doen, en zijn verdere plannen tot expansies liet varen. (men zou toen ook al kunnen zeggen dat het Münchener Verdrag een soort poging tot een echte vrede c.q.wapenstilstand was). Wij wisten wel beter.
Ik moet bij deze passage van Kousbroek eerlijk toegeven dat men over juist dit punt niet uitgepraat raakt, alleen al vanwege de ernst ervan.
Stellen we ons eens voor dat (om nog in Kousbroeks gedachte te blijven), aan de andere kant, (hypothetisch wel te verstaan) het wel mogelijk was geweest om te komen tot een soort wapenstilstand: wanneer zou die wapenstilstand dan tot stand moeten komen? Direct na het Müncher “depêche” misschien? dat geen succes werd en een Britse (lees Europese) afgang en voor heel de Wereld fataal werd? Toen was er misschien, ja misschien, een kans van 0,001% om dat er nog uit te kunnen persen, maar gezien de agressor en miscreant Hitler nu eenmaal de duivel in eigen persoon was en dus bij voorbaat onbetrouwbaar was gebleken, was het absoluut geen optie. Was het ons niet bekend dat deze duivel der duivels Hitler de Duitse natie, indien hij de oorlog (nog voor hij zelfmoord plannen had) in zijn graf mee wilde sleuren?
Maar nu we toch aan het theoretiseren en hypothetiseren zijn, wil ik hier toch op ingaan en is de tijd waarin dit moest gebeuren, van belang. Moest het misschien direct na de aanval op Pearl Harbour gebeuren of direct bij de inval van bijvoorbeeld Polen of inlijving van Voor deze laatste optie is het al helemaal te laat om één belangrijke reden: de tijd; men kon de tijd letterlijk (en figuurlijk) niet meer terugdraaien. Het zou onacceptabel zijn voor de geallieerde mogendheden zijn om daaraan te denken, aangezien nagenoeg de helft van Azië en de Pacific al onder de voet waren gelopen door Japan, hele volkstammen al waren afgeslacht, miljoenen burgers tot slaaf gemaakt en de helft van de Wereld (inclusief bezetting van grote delen van Europa) en bovendien voor heel het leven getraumatiseerd. Vermoedelijk was er geen mogendheid ervoor te vinden die onder die omstandigheid nog over een wapenstilstand wilde spreken, laat staan onderhandelen. Er was zelfs, had ik altijd begrepen, achter de schermen in het diepste geheim nog gepoogd om de uiteindelijke beslissing om die atoombom niet af te werpen en dus niet uit te voeren, door de agressors als bluf werd gezien. Het was zo onfortuinlijk allemaal. De gevolgen op alle terreinen in de menselijke geschiedenis zijn tot op heden desastreus en nauwelijks meer te herstellen.
Geen weldenkend mens kan atoombommen goed vinden. Als kind had ik al de grootste moeite mee, zo niet onmogelijk om een foto van de gebeurtenissen in Hiroshima en Nagasaki onder ogen te krijgen. Ik hoef het niet te zien, ik weet het, maar stel het me niet voor: ik heb niets met wapens, ondanks mijn grote technische kennis op dat gebied, (mijn vader was expert par exellence en een groot jager: van hem heb ik de kennis) maar uit hoofde van mijn professie uit mijn geheugen verbannen. Reflecties van die kanten wil ik te allen tijde voorkomen. .
Dan een andere mogelijkheid voor een wapenstilstand: Na de inval in Bohemen (en Oostenrijk)? Of misschien wel vlak vóór de atoombom op Hiroshima en Nagasaki? (Want dát bedoelt Kousbroek natuurlijk, gezien het verwerpelijke karakter en de allesverwoestende uitwerking van het atoomtuig) Uit de geschiedenis weten we maar al te goed dat Hitler Duitsland volstrekt onberekenbaar en onbetrouwbaar was gebleken in onderhandelingen terwijl in het oosten van Azië de legioenen (nog voor de aanval op Pearl Harbour) uiterst scherp en zowaar stonden te trappelen (en in de startblokken), om de helft van de Wereld met alle geweld in te nemen.
Het grote Kwaad is immers al geschied en het ongeschreven pact tussen de twee duivels liet geen enkel rustpauze toe.
Nemen we bijvoorbeeld nog een periode: tussen 1941 en 1943 (nog in de gedachte van Kousbroek): Zowel de Japanners en de Duitsers beleefden hun hoogtepunten met hun veroveringen: het is voor hen bij een wapenstilstand ondenkbaar dat zij al hun successen zouden moeten inleveren.
Stel dat alle partijen tot een zekere wapenstilstand waren gekomen in deze periode (1941/43); we kunnen dan op onze klompen aanvoelen dat de agressors van de gelegenheid gebruik zullen maken de eventuele zwakheden van de mogendheden eens goed te analyseren (en niet te vergeten te testen!); en die tijd zouden Duitsland en Japan benutten om nog meer gruwelijke strategische plannen te ontwikkelen en deze ten uitvoer te brengen.
Dat respijt mocht hen immers niet worden gegund was de gedachte. Tegen duivelstaten viel niet te praten, onderhandelen voor een wapenstilstand was geen optie en rest van de
Wereldmogendheden zaten met een levensgroot dilemma om tussen leven en dood te beslissen. Dat bij hen toch hoe dan ook een afgrijselijke afweging moest zijn geweest
was evident om uiteindelijk naar het ultieme middel te grijpen als laatste redmiddel om de Wereld op het nippertje nog te kunnen redden.
Het jaarlijks terugkerend herdenkingsritueel in Hiroshima (Japan), is me al een tijdje opgevallen, een eigen leven gaan leiden; dat wil zeggen dat het niet alleen gaat om de vreselijke gebeurtenis die ontelbare slachtoffers heeft gemaakt, maar ook om in de ogen van de Wereld stil te staan bij het feit dat het Kwaad overal op de loer ligt, zonder direct of specifiek naar iets te verwijzen. Maar wij weten dat het niet minder is naar de ‘schuldige’ van de gebeurtenis: de V.S.
Het is een algemeen groot verwijt aan de Japanse overheid dat op de Japanse scholen nog steeds niet de waarheid wordt verteld (en geschreven!) over de historie van met name deze periode, juist waar Japan een cruciale rol heeft vervuld. Als de Nederlandse hisorici kunnen liegen over hun geschiedenis, dan spant Japan hierin wel de kroon. Het feit dat de Japanner niet eens de moeite neemt om zich in zijn eigen geschiedenis te verdiepen is heel
Minister van Buitenlandse Zaken van Groot Brittannië bij aankomst in Londen nadat het Verdrag van München 1939 met het Müncher document in zijn hand.
Het Tokyo Tribunaal.1945/46. Zaal waar de Internationale rechters zitting hielden.
Tokyo Tribunaal: Hedeki Tojo – politicus en generaal die de aanval
op Pearl harbour op zijn geweten had. – opgehangen in 1948.
merkwaardig en bizar; het zal alleen maar kunnen leiden tot nog meer misverstanden als men het land beter wil leren kennen. De Japanner vraagt zich ook niet af wat en waarom zo’n Vredesmuseum nou in Hiroshima voor werd opgezricht.
Ja,in Hiroshima staat een Vredesmuseum (geen oorlogsmuseum zoals gebruikelijk in landen waar WO II had gewoed- men vraagt zich af waarom niet), waar, in het gastenboek een Duitse bezoeker aan God vraagt of hij de Amerikanen alsjeblieft intelligenter wilde maken in de toekomst? De vraagt rijst met die zin (het staat werkelijk in het gastenboek) meteen bij me op hoe opvallend dit toch weer is. Het zou voor de Japanse maatschappij nu eens tijd worden openheid van zaken te geven en de Wereld niet nog eens te bedriegen om bijvoorbeeld een premier toe te staan om een eerbetoon te laten brengen aan een shintotempel waar de overblijfselen van de bekende (en onbekende) oorlogsmisdadigers liggen, tot grote ontsteltenis van vele landen in de Wereld.
Kousbroek maakte gewag van die schattige meisjes in matrozenpakjes die met enqueteformulieren in de hand de (voornamelijk westerse neem ik aan) toeristen vragen hoe zij denken over vrede etc. en of ze het enquêteformulier wilde invullen. Wanneer je propaganda wilt maken voor de Vrede, kun je moeilijk aan ze vragen hoe ze over oorlog denken. Maar die naïeve “poor Japanese young girls”, hadden, schijft hij, er geen idee van waarmee ze de touristen om de oren slaan. Volgens mij begrijpen ze hun eigen Vredesmuseum niet (wat moet ik me daar precies bij voorstellen?) en maken hoegenaamd geen enkel verband met WO II incusief de atoombom.
Kousbroek, een beetje speels “Je zou op het enquêteformulier willen schrijven: ‘I like peace, very good, Japan makes war. Many people die. Atom bomb make peace.’”
Maar dan ben je verder uitgepraat. Ze horen wat ze willen horen, meer niet, vandaar ook denk ik het bestaan begrijp van hun opgerichte ‘Vredesmuseum’ waar niettemin allerlei (oorlogs) memorabilia en andere oorlogsdocumentaten worden tentoongesteld. Het is nog hypocrieter dan ik dacht.
Monument in de stad Hiroshima.
Volgens de Japanse mythologie komen de Japanners voort uit een God en het land Japan is een land dat diezelfde God speciaal voor hen gecreeerd had, een Japanse God natuurlijk.
Dit krijgers volk (oorspronkelijk waren ze vissers en later landbouwers) vertoont een merkwaardig soort superioriteitscomplex dat direct te maken moet hebben met zijn Shinto-achtergrond en gecultiveerde shintoleer.
De shintoleer, van oorsprong animistisch van aard (natuurgoden) is algemeen verspreid onder het Japanse volk en vormt een basis voor een specifiek sociale ordening (en mentaliteit) en zorgt voor een zekere eenheid van dat Oosters volk tot nu toe. De shintoleer beschouwt de Japanner als een (hun tweede) religie, wat eigenlijk geen religie is, zoals het Christendom. (Het Budhisme is hun 1e religie.)
Als het volk goddelijk is, dan moet de leider, in de persoon van de keizer, wel de reïncarnatie zijn van een god op aarde. En zo geschiedde, dat dit volk in het begin van de dertiger jaren meende zijn goddelijke afkomst te moeten testen door allereerst het Noord/Oosten van het Aziatisch vasteland binnen te vallen en te annexeren; wat daarna kwam is geschiedenis.
Over de rol en positie van Hirohito in WO II is heel wat gezegd en geschreven. Kortom hij zou van al die oorlogsplannen van de militaire elite niets geweten hebben (waar hebben we dit eerder gehoord?). Ik weiger dat nog steeds te geloven. Niemand trouwens. Wij weten immers dat in de Japanse generale staf – de admiraliteit o.a. – leden van Hirohito’s familie diverse functies bekleedden?
Alhoewel hem zijn “goddelijke status” in 1945 na de 2e WO door de wereldmogendheden werd ontnomen voordat het proces tegen de overige oorlogsmisdadigers begon, kwam er nou net geen monarchiale agendapunt voor op de lange lijst van Mac Arthur, (was nog even in de ijskast gezet) omdat deze dacht Hirohito nog voor wat anders nodig te hebben. En dat “anders” bleek een gevaar dat op de loer scheen te liggen in de mogelijke claims van China en de Sowjet Unie met betrekking tot Japan zelf en nog veel zaken waarmee de twee grootmachten met Japan nog een appeltje te schillen hadden. Maar ook dat de VS in casu Mc Arthur allerlei afspraken met Hirohito wilden maken wat de Vs (c.s.) al uitgebroed hadden na afloop van het Tokyo tribunaal. Hoe dan ook, het vermeende gevaar ( claims waarvoor de mogendheden bang voor waren) bleek achteraf mee te vallen en ging dus als een nachtkaars uit: met als gevolg dat Hirohito mocht aanblijven als staatshoofd, met niet mis te verstane voorwaarden en de ons bekende implicaties. Voor de overige mogendheden en het Tokyo Internationaal tribunaal betekende dat een gemiste kans en een behoorlijke aderlating om Hirohito, net als zijn uitvoerder Hedeki Tojo op te hangen.
Wordt vervolgd
Pjotr X.Siccama
