PROCES
RECHTBANK HOORT GETUIGENISSEN ELF MARINIERS
Soap rond De Punt verder
De geruchtmakende rechtszaak tegen de Staat over de beëindiging van de treinkaping bij De Punt komt vandaag in een beslissende fase. De Haagse rechtbank hoort tot en met 4 oktober elf mariniers die de operatie hebben uitgevoerd. De grote vraag die vandaag zal worden gesteld is: hebben de mariniers orders gehad om alle treinkapers te doden?
De kans dat hun getuigenissen een bevestigend antwoord bevatten lijkt klein. In een exclusief interview met De Telegraaf gaven de drie commandanten van de operatie begin dit jaar al aan dat er geen sprake is geweest van geheime orders of executies. Hun boosheid over deze aantijgingen was de voornaamste reden na 40 jaar het stilzwijgen te verbreken. Vijf vragen over wat er vandaag staat te gebeuren.
Wat wil de rechtbank van de oud-militairen weten?
Hoe de actie precies is verlopen. Op basis van vooral autopsierapporten is er twijfel of de gedode kapers zijn gestorven door de beschieting die werd uitgevoerd vóór de bestorming of door marinierskogels. Nabestaanden van twee gijzelnemers gaan uit van het laatste en stellen dat hun naasten het slachtoffer zijn geworden van executies. De rechtbank hoopt hier duidelijkheid over te krijgen door de militairen te horen.
Valt er al iets te zeggen over hun getuigenissen?
Begin dit jaar verbraken de mariniers hun jarenlange stilzwijgen in een exclusief interview met De Telegraaf. De kern hiervan zal hoogstwaarschijnlijk de rode draad van hun verklaringen vormen: ze hebben gehandeld naar eer en geweten. Onder geen beding is er sprake geweest van executies. De kapers die werden gedood, stierven omdat mariniers in een fractie van een seconde moesten besluiten of ze al dan niet een dreiging vormden en besloten dat dit het geval was.
Hoe zit het met eerdere verklaringen die wezen op executies uitgevoerd op geheim verzoek van de overheid?
Dat waren anonieme getuigenissen van twee mariniers, of mensen die zich daarvoor uitgaven. Plus een serie verklaringen uit de tweede hand. De rechter vond ze onvoldoende sterk, soms zelfs tegenstrijdig, en legde het scenario van een shoot to kill-actie voorlopig terzijde. Advocaat van de nabestaanden Liesbeth Zegveld gelooft nog steeds in een vorm van regie en zal er tijdens de verhoren naar vragen. De raadsman van de mariniers Geert-Jan Knoops beschouwt deze vraag als de meest essentiële van de verhoren.
Afgelopen mei kwamen transcripties naar buiten van opnamen gemaakt tijdens de actie. Daarin zijn opmerkingen te horen die op executies zouden kunnen wijzen. Hoe zit dat?
Op zichzelf beschouwd klinken zinnen uit dat document als uitermate compromitterend. Opmerkingen als: ,,Deze is dood? Ja, nu wel” en: ,,Geven ze hem een genadeschot, hoor.” Het probleem is alleen dat hele stukken van de opnamen onverstaanbaar zijn. Bovendien is het alleen geluid en ontbreekt daardoor veel context van de situatie. Zo opperde raadsman Knoops dat de genadeschotpassage betrekking kon hebben op een aangeschoten koe. De verschillende partijen hopen dat de verhoren duidelijkheid zullen geven. Ze zullen volgens Liesbeth Zegveld prominent onderdeel van haar vragen uitmaken.
Lopen de mariniers door het afleggen van verklaringen kans te worden vervolgd?
Nee, de rechtszaak is een civiele waarmee nabestaanden schadevergoeding willen afdwingen bij de Staat. Zelf leggen ze liever de nadruk op het via de rechter krijgen van duidelijkheid over wat er precies in 1977 is gebeurd. Hoe dan ook, dit is geen strafzaak. En zelfs wanneer er uit de verhoren belastende informatie zou komen, dan hoeven de mariniers niks te vrezen. De feiten dateren uit een periode toen er een verjaringstermijn van achttien jaar gold.
Opmerkingen
OUD-MARINIERS DE PUNT GETUIGEN VEERTIG JAAR NA DATO
’Executieplan is onzin’
door Olof van Joolen
De treinkaping bij De Punt is nationale historie die door de rechtszaak van nabestaanden tegen de Staat volop in de belangstelling staat. Voor de mariniers die de kaping beëindigden, was het een van vele klussen. Het valt hen zwaar details en zelfs hoofdlijnen op te diepen uit het geheugen.
Ruim vier decennia na dato meldden zich gisteren de eerste oud-militairen bij de Haagse rechtbank. Hun getuigenissen vormen het waarschijnlijke sluitstuk van een juridische procedure die is aangespannen door de nabestaanden van twee treinkapers tegen de Nederlandse Staat.
Om te voorkomen dat de identiteit van de mariniers op straat komt te liggen, doen ze hun verhaal vanuit een hokje van systeemwanden. Hun stemmen worden met een computer vervormd. Het is alsof ze van een verre planeet het publiek toespreken.
Wat de eerste twee mariniers op de belangrijkste vragen antwoorden, klinkt luid en duidelijk. Was er sprake van een geheime order om alle gijzelnemers te doden? „Absoluut onzin”, reageert de ziekenverzorger met de codenaam 5G. De suggestie maakt hem boos. „We waren serieuze, goed opgeleide mensen. Ik had ook liever gijzelnemers geboeid tussen de rails gezien.”
Uiterste
Bij de kaping stierven zes kapers en twee passagiers. Ook collega 5D die als tweede in het verhoorhokje plaatsneemt, wijst de suggestie van een vooropgezet executieplan resoluut van de hand. „Je bent als marinier niet opgeleid om te doden”, zegt hij. „Je moest terroristen uitschakelen. Je vuurwapen was daarbij het uiterste middel.”
Over de tweede theorie van de eisers – twee kapers zijn door fouten van mariniers omgekomen – weten de oud-militairen niks. Het valt hun zwaar een exact beeld van de actie te geven. Vooral 5G is veel vergeten. Hij kan niet op een plattegrond aanwijzen waar hij de trein in ging en weet ook niet meer wat voor wapen hij droeg. Het publiek in de zaal mort en zucht geërgerd. Hoe kan dat nou?
„Eerst herinnerde ik het me”, legt de marinier uit. „Maar dat ebt weg. Er zijn meer zaken in een leven dan een treinkaping”, houdt hij de rechtbank voor.
’Farce’
5D betaalde een hoge prijs voor zijn militaire bestaan. Hij lijdt aan een posttraumatische stressstoornis (PTSS) en voelt zich door Defensie in de steek gelaten. Nazorg was er volgens hem niet. „Na een paar dagen vrij was het weer business as usual”, vertelt hij. Zelfs via de krakende vervormer hoorbaar geëmotioneerd. „Het is een farce dat we hier na veertig jaar van executies worden beschuldigd.”
Beschuldigde marinier: proces Molukse treinkaping 1977 is een farce
De rechtbank in Den Haag heeft vandaag de eerste twee mariniers gehoord die in 1977 in De Punt betrokken waren bij de bestorming van de trein die was gekaapt door Molukkers. De zaak is aangespannen door de nabestaanden van twee omgekomen kapers. Zij zeggen dat de kapers in koelen bloede zijn geëxecuteerd door de mariniers.
In de rechtszaal staat een afgesloten cabine waarin de mariniers worden gehoord. Niemand kan de getuigen zien, behalve de drie rechters. Ook de stemmen van de mariniers worden vervormd, om hun privacy te waarborgen.
Beide mariniers zeiden dat ze zich niet veel meer konden herinneren van de actie van ruim veertig jaar geleden. Maar van één ding waren ze overtuigd: orders om de kapers hoe dan ook te doden hebben ze nooit gehad. Ook de bewering dat er iemand uit Den Haag naar Drenthe was gekomen om deze opdracht aan de mariniers te geven, is volgens hen volkomen onzin.
In 2016 maakte NPO Nieuws deze video over de Molukse acties in 1977:
Geïrriteerd
Voor de operatie hadden ze naar eigen zeggen juist nadrukkelijke orders gekregen van hun commandant: "Hij zei, luister jongens, dit is heel belangrijk wat ik nu gaan zeggen: bij overgave niet meer vuren, maar krijgsgevangen nemen."
Vooral de eerste getuige, een marinier die wordt aangeduid met code 5G, was geïrriteerd dat hij zich moest verdedigen tegen de beschuldiging dat hij en zijn collega's de trein in waren gestuurd om de kapers te liquideren. Het proces noemde hij een farce. "Ik had ook liever gehad dat alle kapers levend en wel op de rails hadden gelegen."
Van de negen kapers kwamen er zes om tijdens de bestorming. Daarnaast overleefden twee gegijzelden de actie niet.
Niet ontevreden
Advocaat Zegveld, die de nabestaanden verdedigt, was niet ontevreden over het verloop van de zitting, ondanks de stevige ontkenningen van de twee mariniers. "Het is heel belangrijk dat we deze mariniers eindelijk na veertig jaar horen getuigen over wat er gebeurd is. Er zijn vandaag allerlei details genoemd die voor ons uitermate belangrijk zijn om het verhaal te kunnen begrijpen."
Advocaat Knoops, die de mariniers verdedigt, en de landsadvocaat willen niet reageren zolang de zaak nog loopt. Ze willen eerst horen wat de rest van de verhoren oplevert.
De rechtbank zal tot en met 4 oktober in totaal elf mariniers als getuige horen.