201507930/1/A3.
Datum uitspraak: 28 december 2016

AFDELING
BESTUURSRECHTSPRAAK

Uitspraak op het hoger beroep van:

de stichting Stichting Indisch Platform, gevestigd te Den Haag,
appellante,

tegen de uitspraak van de rechtbank Den Haag van 9 september 2015 in zaken nrs. 13/9040 en 13/10437 in het geding tussen:

de stichting

en

1. de minister van Algemene Zaken,
2. de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Procesverloop

Bij besluit van 13 maart 2013 heeft de minister van Algemene Zaken (hierna: minister van AZ) het verzoek van de stichting tot openbaarmaking van een aantal documenten met betrekking tot de zogenoemde "Indische kwestie" afgewezen en in twee documenten persoonsgegevens onleesbaar gemaakt.

Bij besluit van 26 maart 2013 heeft de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (hierna: minister van VWS) het verzoek van de stichting tot openbaarmaking van een aantal documenten met betrekking tot de zogenoemde "Indische kwestie" afgewezen en van een aantal documenten de gegevens onleesbaar gemaakt.

Bij besluit van 3 oktober 2013 heeft de minister van AZ het door de stichting tegen het besluit van 13 maart 2013 gemaakte bezwaar gedeeltelijk gegrond verklaard en de motivering aangepast. De overige bezwaren heeft hij ongegrond verklaard.

Bij besluit van 13 december 2013 heeft de minister van VWS het tegen het besluit van 26 maart 2013 gemaakte bezwaar gedeeltelijk gegrond verklaard, één document alsnog openbaar gemaakt, in één document de onleesbare stukken aangepast en de motivering aangepast. De overige bezwaren heeft hij ongegrond verklaard.

Bij uitspraak van 9 september 2015 heeft de rechtbank het door de stichting tegen het besluit van 3 oktober 2013 ingestelde beroep ongegrond verklaard. In dezelfde uitspraak heeft de rechtbank het beroep tegen het besluit van 13 december 2013 gegrond verklaard, dat besluit vernietigd en de rechtsgevolgen van het besluit in stand gelaten onder bepaling dat de uitspraak voor het besluit in de plaats treedt. De uitspraak van 9 september 2015 is aangehecht.

Tegen deze uitspraak heeft de stichting hoger beroep ingesteld.

De minister van AZ en de minister van VWS hebben een schriftelijke uiteenzetting ingediend.

De stichting heeft de toestemming verleend, als bedoeld in artikel 8:29, vijfde lid, van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: de Awb).

De Afdeling heeft de zaak ter zitting behandeld op 29 november 2016, waar de stichting, vertegenwoordigd door P. van Vliet en bijgestaan door mr. A.H.J. van den Biesen, advocaat te Amsterdam, de minister van AZ, vertegenwoordigd door mr. E.C. Pietermaat, advocaat te Den Haag, en de minister van VWS, vertegenwoordigd door mr. J.W.T. Berg, zijn verschenen.

Overwegingen

Inleiding

1. De stichting stelt hoger beroep in vanwege de weigering van de minister van AZ en de minister van VWS tot openbaarmaking van documenten of delen daarvan die zien op de zogenoemde Indische kwestie. Deze kwestie betreft aanspraak jegens Staat der Nederlanden op achterstallig loon en schadevergoeding voor ambtenaren, militairen en inwoners van Nederlands-Indië die slachtoffer waren van de Japanse bezetting in de Tweede Wereldoorlog van het toenmalig Nederlands-Indië en de wijze waarop de Staat der Nederlanden met aanspraken is omgegaan.

De stichting heeft met een beroep op de Wet openbaarheid bestuur (hierna: Wob) bij de minister van AZ en de minister van VWS verzocht om documenten die betrekking hebben op de Indische kwestie openbaar te maken.

De stichting komt in hoger beroep omdat de rechtbank de weigering van de minister van AZ om 23 documenten openbaar te maken in stand heeft gelaten en omdat de rechtbank de rechtsgevolgen van de weigering van de minister van VWS om documenten, danwel delen van documenten, openbaar te maken in stand heeft gelaten.

Geheimhouding

2. De Afdeling heeft met toepassing van artikel 8:29, vijfde lid, van de Awb, kennis genomen van de niet openbaar gemaakte documenten of delen van documenten.

Weging maatschappelijk belang onderwerp bij openbaarmaking

3. De stichting betoogt dat de rechtbank heeft miskend dat op grond van een "te goeder trouw"-toepassing van de Wob gewicht had moeten worden toegekend aan het belang dat met de openbaarmaking van de gevraagde stukken gediend wordt. De stichting meent dat de zwaarte van het belang bij openbaarmaking van invloed dient te zijn op de afweging tussen het belang van de overheid of overheidsdienaren bij geheimhouding enerzijds en het belang van de transparantiedoelstelling van de Wob anderzijds. De belangen van de overheid en overheidsdienaren zullen eerder moeten wijken als het belang van de openbaarmaking groter is, aldus de stichting. De stichting betoogt dat het belang bij het openbaar maken van de documenten over de Indische kwestie in dit geval dusdanig zwaar weegt, dat het belang dat gediend wordt met het niet openbaar maken van deze stukken daarvoor moet wijken.

3.1. Zoals de Afdeling eerder heeft overwogen (uitspraak van 17 februari 2010, ECLI:NL:RVS:2010:BL4132) vooronderstelt de Wob het belang van openbaarmaking voor een goede en democratische besluitvorming als een op zichzelf staand belang en is het gewicht van dit belang niet afhankelijk van het onderwerp waarop de documenten betrekking hebben.

Het betoog van de stichting dat de documenten betrekking hebben op een zodanig belangrijk onderwerp dat de ministers bij het toepassen van de afwijzingsgronden aan het belang van openbaarheid een groter gewicht hadden moeten toekennen, faalt.

Weigeringsgrond artikel 11, eerste lid, van de Wob

4. De stichting betoogt dat de rechtbank ten onrechte de weigering tot openbaarmaking van de ministers op grond van artikel 11, eerste lid, van de Wob heeft gehonoreerd, althans onvoldoende draagkrachtig heeft gemotiveerd waarom deze weigering in stand kan blijven. De stichting betoogt dat uitzonderingen op de hoofdregel dat stukken openbaar worden gemaakt restrictief moeten worden toegepast.

De stichting betoogt dat het haar enkel te doen is om de feiten die ten grondslag liggen aan de beslissingen. Door de openbaarmaking te weigeren op de grondslag dat feiten en persoonlijke beleidsopvattingen zodanig verweven zijn dat de feiten niet afzonderlijk verstrekt kunnen worden, is het voor haar onmogelijk om na te gaan of onjuiste feiten aan de besluitvorming ten grondslag liggen. De stichting betoogt dat als feiten en persoonlijke beleidsopvattingen zodanig verweven zijn als de ministers stellen, het bevoegd gezag die verwevenheid er uit moet halen en de feiten openbaar moet maken.

4.1. Artikel 11, eerste lid, van de Wob luidt:

"In geval van een verzoek om informatie uit documenten, opgesteld ten behoeve van intern beraad, wordt geen informatie verstrekt over daarin opgenomen persoonlijke beleidsopvattingen."

4.2. Dat de stukken, waarvan openbaarmaking wordt verzocht, opgesteld zijn ten behoeve van intern beraad, wordt niet betwist.

De onder verwijzing naar artikel 11, eerste lid, van de Wob weggelakte passages en de niet verstrekte documenten betreffen adviezen, voorstellen, interpretaties van procedures en conclusies. Deze zijn aan te merken als persoonlijke beleidsopvattingen van de opsteller.

De Afdeling kan, na kennisneming van de niet openbaar gemaakte documenten of passages in documenten, tot geen ander oordeel komen dan dat de rechtbank bij haar beslissing recht heeft gedaan aan de aard van de documenten en zo inzichtelijk mogelijk heeft gemotiveerd waarom sprake is van een zodanige verwevenheid van relevante feiten en persoonlijke beleidsopvattingen, dat een zinnige scheiding niet mogelijk is.

De Wob verplicht het bestuursorgaan niet tot het opstellen van nieuwe stukken waarin van de persoonlijke beleidsopvattingen ontvlochten feiten worden gepresenteerd. De rechtbank heeft dan ook met juistheid overwogen dat de ministers niet gehouden waren daartoe over te gaan.

Verstrekken persoonlijke beleidsopvattingen in niet tot personen herleidbare vorm

5. De stichting betoogt dat nu artikel 11, tweede lid, van de Wob de mogelijkheid biedt om informatie over persoonlijke beleidsopvattingen in niet tot personen herleidbare vorm te verstrekken, dat dan ook zonder meer dient te gebeuren.

Of al dan niet wordt overgegaan tot het verstrekken van informatie in een niet tot personen herleidbare vorm kan niet afhankelijk worden gemaakt van het aantal betrokken personen, aldus de stichting. Door dit wel te doen wordt volgens haar deze mogelijkheid van verstrekking ondermijnd.

Het is volgens de stichting daarnaast in strijd met het transparantiebeginsel en de democratische besluitvorming om het aan het bevoegd gezag over te laten of gebruik gemaakt wordt van de mogelijkheid om informatie te verstrekken in een niet tot personen herleidbare vorm en deze keuze slechts aan een onredelijkheidstoets te onderwerpen. Dat geldt temeer ingeval de betrokken personen aangeven geen bezwaar te hebben, aldus de stichting.

5.1. Artikel 11, tweede lid, van de Wob luidt:

"Over persoonlijke beleidsopvattingen kan met het oog op een goede en democratische bestuursvoering informatie worden verstrekt in niet tot personen herleidbare vorm. Indien degene die deze opvattingen heeft geuit of zich erachter heeft gesteld, daarmee heeft ingestemd, kan de informatie in tot personen herleidbare vorm worden verstrekt."

5.2. De minister van VWS en de minister van AZ hebben toegelicht dat ambtenaren en bewindspersonen de vrijheid dienen te hebben ongehinderd hun bijdrage te leveren aan de beleidsvoorbereiding of -uitvoering, en daarover te studeren, te brainstormen, anderszins te overleggen, en nota's te schrijven zonder rekening te hoeven houden met de mogelijkheid dat deze openbaar gemaakt worden.

De ministers betogen dat het bij de afweging of de informatie wordt verstrekt niet van doorslaggevend belang is of de informatie tot een specifieke persoon herleidbaar is en of deze persoon bezwaar heeft tegen het openbaar maken. De afweging is of sprake is van een persoonlijke beleidsopvatting die in alle vrijheid binnen intern beraad is gemaakt en of openbaarmaking kan leiden tot aantasting van de benodigde vrijheid om persoonlijke beleidsopvattingen te uiten in dergelijke nota’s en overleggen, aldus de minister van AZ en de minister van VWS. De minister van VWS heeft er ter zitting op gewezen dat hij grote delen van de stukken wel openbaar heeft gemaakt en dat de delen die weggelakt zijn slechts beperkte delen van de verstrekte stukken betreffen.

5.3. Zoals de Afdeling eerder heeft overwogen (uitspraak van 26 november 2003, ECLI:NL:RVS:2003:AN8855) is, anders dan appellante kennelijk betoogt, artikel 11, eerste lid, van de Wob imperatief gesteld en dient derhalve, voorzover er sprake is van een verzoek om informatie uit documenten opgesteld ten behoeve van intern beraad, in beginsel geen informatie te worden verstrekt over de daarin opgenomen persoonlijke beleidsopvattingen. Daaraan doet niet af dat ingevolge het tweede lid van dit artikel aan de minister, met het oog op een goede en democratische bestuursvoering, een discretionaire bevoegdheid is toegekend om informatie te verstrekken over persoonlijke beleidsopvattingen in niet tot de persoon herleidbare vorm of, in het geval degene die deze opvattingen heeft geuit zich erachter heeft gesteld, in tot de persoon herleidbare vorm.

Zoals de Afdeling eerder heeft overwogen (onder meer in de uitspraak van 14 oktober 2009, ECLI:NL:RVS:2009:BK0116), is de beslissing om over persoonlijke beleidsopvattingen informatie te verstrekken aan het bestuursorgaan. Indien het op basis van zijn discretionaire bevoegdheid, met het oog op een goede en democratische bestuursvoering, besluit om over persoonlijke beleidsopvattingen informatie te verstrekken, mag het dit slechts in tot personen herleidbare vorm doen indien de betrokkene daarmee heeft ingestemd. Dat neemt evenwel niet weg dat het bestuursorgaan, dat verantwoordelijk is voor de betrokken bestuursvoering, bevoegd is om, los van de bereidheid van betrokkenen om in te stemmen met openbaarmaking, de informatie niet te verschaffen (Kamerstukken II 1986/87, 19 859, nr. 3, p. 38).

5.4. Zoals de Afdeling eerder heeft overwogen (uitspraak van 3 juni 2009, ECLI:NL:RVS:2009:BI6049), kan de kring van de betrokkenen een rol spelen bij de beantwoording van de vraag of een geanonimiseerde versie van de persoonlijke beleidsopvattingen kan worden verstrekt.

Dat het in dit geval om een beperkte en aanwijsbare groep ambtenaren en bestuurders gaat, is niet bestreden. De stichting heeft zelf aangegeven dat haar bekend is welke personen betrokken zijn.

In dit geval kan, gezien de aard en de inhoud van de documenten, niet worden geoordeeld dat de ministers teneinde de vrijheid van bewindspersonen en ambtenaren te behouden om ongehinderd hun bijdrage te leveren aan intern beraad, niet in redelijkheid hebben mogen afzien van gebruikmaking van de in artikel 11, tweede lid, van de Wob neergelegde bevoegdheid. Niet is gebleken dat een goede en democratische bestuursvoering met openbaarmaking is gediend. Voor de minister van AZ geldt daarnaast dat de in de tweede volzin van artikel 11, tweede lid, van de Wob bedoelde instemming door één van de opstellers van de notities niet is gegeven. Nu geanonimiseerde verstrekking niet mogelijk was, heeft de rechtbank ook daarom met juistheid overwogen dat de ministers hun bevoegdheid ingevolge artikel 11, tweede lid, van de Wob buiten toepassing mochten laten.

Weigeringsgronden artikel 10 van de Wob

6. De stichting herhaalt voorts de gronden die bij de rechtbank zijn gericht tegen de weigeringsgronden uit artikel 10, tweede lid, onder g, van de Wob, nu de rechtbank daar niet aan toe is gekomen omdat de weigering ook steeds op artikel 11, eerste lid, van de Wob is gebaseerd en deze grondslag de weigering volgens de rechtbank zelfstandig kan dragen.

6.1. De rechtbank heeft met juistheid overwogen dat de weigering zelfstandig kan worden gedragen door artikel 11, eerste lid, van de Wob. De Afdeling komt derhalve evenmin toe aan beoordeling van de weigering op grond van artikel 10, tweede lid, onder g, van de Wob.

Conclusie

7. Het hoger beroep is ongegrond. De aangevallen uitspraak dient te worden bevestigd, voor zover aangevallen.

8. Voor een proceskostenveroordeling bestaat geen aanleiding.

Beslissing

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State:

bevestigt de uitspraak van de rechtbank, voor zover aangevallen.

Aldus vastgesteld door mr. D.A.C. Slump, voorzitter, en mr. C.J. Borman en mr. E. Steendijk, leden, in tegenwoordigheid van mr. D. Rietberg, griffier.

w.g. Slump w.g. Rietberg
voorzitter griffier

Uitgesproken in het openbaar op 28 december 2016

725.

Column:   door  Joty ter Kulve 

Soms heb je in het leven het voorrecht bijzondere mensen te ontmoeten. Het verzoek in januari van dit jaar van de Banda Adat en Cultuur Gemeenschap op Banda Neira om te helpen bij het realiseren van een replica van een “Prahu Belang” uit de tijd van de VOC, die voor het bevorderen van toerisme en cultureel-historische doeleinden zal worden ingezet, heeft gehoor gevonden in het prachtige 650 jaar oude stadje Hoorn in West-Friesland. Een team in Hoorn, onder leiding van Chris de Meij, heeft de schouders eronder gezet en tot grote vreugde van het team nu uitgebreid met jonge getalenteerde en geïnspireerde Indonesiërs, plus een aantal mensen uit de Molukse gemeenschap in Nederland.

Zo ontmoette ik Sarah-Ellen, een jonge vrouw van Molukse afkomst. Haar grootouders zijn afkomstig van de Molukken en werden na de Tweede Wereldoorlog door omstandigheden (haar grootvader was een KNIL militair) tezamen met vele andere KNIL soldaten, min of meer gedwongen naar Nederland te emigreren.

Ik heb Sarah-Ellen gevraagd haar verhaal op te schrijven, omdat ik erg onder de indruk ben van haar originele 

en zelfstandige manier van denken. Ook het feit dat ze in staat is om haar verhaal in een wereldwijde context te plaatsen van multiculturele en etnische verscheidenheid, die toch wereldwijd aan de orde is en waarmee wij, al worstelend, mee moeten leren leven. Hier komt Sarah-Ellen aan het woord:

Ik ben geboren en getogen in de Molukse wijk Heer in Maastricht. Daar heb ik mooie jeugdherinneringen aan overgehouden. Op de basisschool zaten Nederlandse, Molukse, Turkse, Britse, Marokkaanse en Spaanse kinderen in de klas. Die diversiteit vond ik erg leuk. N a de middelbare school verhuisde ik naar Rotterdam om daar “Trade Management Aimed at Asia” te studeren, om daarna in Utrecht Marketing Management te gaan studeren. De afgelopen vijf jaar heb ik mij gericht op project management. Ik ga nu mijn eigen adviesbureau opzetten, gericht op mijn passies: innovatie, duurzaamheid en cultuur. 

Als derde generatie Molukse groeide ik op met de Molukse cultuur in een Molukse wijk. Mijn ouders leerden mij dat het belangrijk is om nooit te vergeten wie je bent en waar je “roots” liggen. We praatten vrij weinig over politieke geschiedenis; dat werd ook niet aangemoedigd. Mijn ouders gaven de voorkeur aan het overdragen van de cultuur en geschiedenis van onze voorouders. Tenzij er op de TV een documentaire over politieke geschiedenis  was en ik er toch vragen over had. Dan konden we er gerust over praten, zolang ik mijn concentratie op school maar behield. Ik werd thuis altijd gestimuleerd om zelf na te denken over mijn eigen toekomst en mijn ouders ondersteunden mij waar ze maar konden. Naarmate ik ouder werd, besefte ik steeds meer dat tijd niet terug te draaien is. Dat maakt dat de tijd die je nu hebt heel erg kostbaar is en dat je moet beseffen dat je de vrijheid hebt om te kiezen wat je met die tijd doet.

Wat mij altijd is bijgebleven, is wat mijn moeders vader altijd over de komst naar Nederland zei: “In Nederland  heb je nu eenmaal de kans om naar school te gaan en te studeren. Wellicht is die kennis waardevol en nuttig voor de opbouw van de Molukken”.

Mijn reis naar de Molukken in 2010 confronteerde mij met de levenswijze en levenslessen van de authentieke cultuur aldaar. Bij terugkomst dacht ik voortdurend aan hoe ik inhoud en betekenis zou kunnen geven aan de woorden van mijn grootvader. Die tijd is nu voor mij aangebroken.

Einde verhaal van Sarah-Ellen Saija, die een warm hart toedraagt aan het Banda Vriendschapsboot project.

Ongetwijfeld zullen vele migranten zich herkennen in Sarah-Ellens woorden. Het is ook mijn belevenis nu zeventig jaar geleden, toen ik in Nederland een nieuw leven moest beginnen, net als de Indonesische grootouders van Sarah-Ellen. Het geeft je visie en hoop op de toekomst. We worden wereldwijd geconfronteerd met een multiculturele samenleving, met diversiteit aan religies en etnische 

groepen. Amsterdam alleen al telt al meer minderheden dan New York. Multicultureel betekent niet dat wij een etiket moeten plakken op groepen van een bepaalde afkomst, godsdienst of cultuur en die als zodanig ter verantwoording moeten roepen. Als wij dat doen, doen we de mensheid en individuen te kort. Integendeel, hoe wij als individuen met elkaar omgaan, elkaars culturen, achtergronden, religies (of geen religie), gewoontes, respecteren en ook verantwoordelijk zijn voor de samenleving als geheel, dat is de grootste opgaaf waarvoor we op deze wereld zijn gesteld.

Sarah-Ellen heeft ons met haar verhaal het goede voorbeeld gegeven. Fijn dat zijn haar verhaal met ons wilde delen. 

‘Kind’ van Krakatau pruttelt niet meer, maar is een vulkaan om rekening mee te houden

Indonesiërs vrezen nieuwe uitbarstingen van het ‘kind van Krakatau’. De vulkaan groeit ieder jaar en is onrustig, maar evenaart de kracht van zijn voorvader, die in 1883 met daverend geweld explodeerde, nog lang niet.

De nieuwste uitbarsting van Anak Krakatau op Eerste Kerstdag veroorzaakt geen tsunami, maar het gedonder van de berg is genoeg om duizenden bewoners van Sumur op de vlucht te jagen. Ze rennen naar hoger gelegen plekken, en waar die niet zijn rennen ze alleen maar rechtdoor, zo ver mogelijk weg van de onbetrouwbare zee. Niemand weet of er een nieuwe tsunami komt, en als er een komt: wanneer. In heel Indonesië is er geen deskundige die dat kan voorspellen, en evenmin is er een systeem dat de mensen op tijd kan waarschuwen. Na afgelopen weekeinde blijven de mensen daarom uit de buurt van de zee, en bij het minste of geringste zet iedereen het op een lopen.

Het gerommel van Anak Krakatau houdt niet meer op. Langs de hele kust kun je het horen: een geluid van verre explosies, scherper dan het gedonder van onweer, onheilspellender. Soms zijn het er een paar per minuut, soms zitten er een paar minuten tussen twee donderslagen en soms is het een heel uur stil. De klap die de tsunami aankondigde was harder. ‘Het klonk als een bom’, zeggen getuigen. Dat was de klap waardoor een stuk van 64 hectare van de eilandvulkaan afbrak, 90 voetbalvelden in één keer, die het water van de zee opstuwden tot een vloedgolf die met grote snelheid over de stranden denderde.

De doden en de verwoesting die achterbleven hebben een einde gemaakt aan de betrekkelijke onschuld van de berg. Tot nu toe was ‘Anak Krakatau’ maar een kind dat een beetje aanrommelde in vergelijking met de echte Krakatau die zichzelf in 1883 in een apocalyptische knal heeft opgeblazen. Maar ineens is het kind er een geworden om rekening mee te houden.

Anak Krakatau is desondanks nog steeds een dwerg in vergelijking met de grote Krakatau.

Muur van water 

De omvang van de explosie van die vulkaan, en de gevolgen die zij had, waren in 1883 oneindig veel groter dan de tsunami die dit weekeinde over de westkust van Java en de oostkust van Sumatra denderde. De fatale uitbarsting van de grote Krakatau was een van de allergrootste erupties die de aarde ooit had meegemaakt. Een berg van meer dan 800 meter hoogte verdween in een grote explosie van de aardbodem. Van het eiland bleven een paar randjes over. De rest werd in een gigantische gloeiende aswolk de atmosfeer in gespoten. Ook toen waren er tsunami’s. De grootste en laatste smeet een ijzeren stoomschip, de ‘Berouw’, kilometers diep landinwaarts. De zeldzame overlevenden spraken van een ‘zwarte muur van water’, een muur die meer dan 40 meter hoog moet zijn geweest. Zelfs vluchten naar een heuveltop had geen zin, omdat de golf daar nog ruimschoots bovenuit kwam. Alle plaatsen aan de kust werden volledig weggevaagd. De gloeiende as en puimsteen doodden duizend mensen, de tsunami’s doodden er 35 duizend. Als Java toen net zo dicht bevolkt was geweest als nu, zouden dat er vele honderdduizenden zijn geweest.

Hardste geluid ooit

De auteur Simon Winchester heeft een reconstructie gemaakt van de gebeurtenis in zijn standaardwerk: ‘Krakatoa’. Het boek heeft de ondertitel: ‘De dag dat de wereld ontplofte.’ De uitbarsting had inderdaad wereldwijde gevolgen. De knal waarmee de Krakatau, op de ochtend van 27 augustus uit elkaar spatte was het hardste geluid dat ooit op aarde was geregistreerd. Het was duizenden kilometers verderop te horen. Op het eiland Rodrigues in de Indische Oceaan noteerde een politiecommandant het ‘geluid van kanonnen’. Rodrigues ligt bijna 5.000 kilometer van de Krakatau, dat is verder dan van Amsterdam naar Teheran. De knallen werden gehoord in Singapore, Bangkok en Manilla, en volgens Winchester zelfs in Amerika, bijna twintigduizend kilometer verderop. Verteld wordt dat de knal vier keer rond de aarde ging voordat hij uiteindelijk helemaal tot zwijgen kwam.

De explosie had de kracht van dertien keer de atoombom van Hiroshima. Gas, stof, puimsteen en stenen werden tot in de hogere luchtlagen omhooggeschoten in een wolk die de halve aarde zou omspannen. De gemiddelde temperatuur van de aarde daalde door dat stofgordijn vijf jaar lang met 1 graad. De stofwolken veroorzaakten spectaculaire zonsopgangen aan de andere kant van de aardbol. De rode flarden moeten in Amerika zelfs brandweerlieden voor de gek hebben gehouden, die dachten dat aan de horizon grote branden woedden.

‘Live’ verslag

De uitbarsting van de Krakatau was de eerste ramp waarover bijna ‘live’ over de hele wereld verslag werd gedaan. Nog maar heel kort daarvoor waren de onderzeese telegraaflijnen gelegd. De trans-Atlantische verbinding was net 25 jaar oud en nu omspanden telegraaflijnen de hele wereld, en via die lijnen verspreidde zich binnen een dag het nieuws dat er iets vreselijks was gebeurd in Nederlands-Indië. Bijna niemand wist wat de Krakatau was, weinig mensen hadden ooit gehoord van Java, Sumatra of Batavia, maar ineens lagen die woorden op ieders lippen. De wereld zou daarna nooit meer dezelfde zijn.

Het zou tientallen jaren duren voordat Anak Krakatau uit het water tevoorschijn zou komen. In 1927 begon een nieuwe vulkaan onder water lava uit te braken. In 1930 kwam die vulkaan boven water: Anak Krakatau. Die spuwde meer lava dan de zee kon wegspoelen, en groeide snel, sinds de jaren vijftig met meer dan zes meter per jaar. Sinds 1994 is Anak Krakatau niet meer tot rust gekomen. 19 februari 2017 was er een explosieve uitbarsting, en in juni 2018 begon een reeks uitbarstingen die tot de dag van vandaag voortduurt.

Tot vorige week waren de knallen niet meer dan een achtergrond. De Anak Krakatau met zijn eeuwige rookpluim was van de kust uit te zien. De fotogenieke berg was een extra bron van inkomsten. Het bracht vulkaantoeristen naar de streek. Vergeleken met de wereldknal van 1883 zijn de knallen van Anak Krakatau baby-gepruttel. Zij reiken niet verder dan enkele tientallen kilometers, maar sinds zaterdag is dat ver genoeg. Voor de mensen die ze kunnen horen zijn ze angstaanjagend en onheilspellend.

Geen detectiesysteem 

Het meest angstaanjagend is het feit dat niemand weet wat ze zullen brengen. Indonesië heeft geen detectiesysteem dat op tijd kan waarschuwen voor een stijging van het zeewaterpeil. Het enige waarschuwingssysteem dat er bestaat, is gekoppeld aan aardbevingen. 90 procent van de tsunami’s worden veroorzaakt door een aardbeving, en de meteorologische dienst heeft modellen voor de omstandigheden waaronder een aardbeving een tsunami kan veroorzaken. Als die omstandigheden er zijn, wordt een tsunamialarm gegeven. In de meeste gevallen is dat niet eens nodig. Sinds de grote tsunami die eind 2004 130 duizend tot 180 duizend mensen doodde in de provincie Atjeh, is de bevolking zich meer dan bewust van de gevaren van een aardbeving aan zee. Zodra de aarde schudt vluchten de mensen uit hun huizen, en zoeken ze een hoger gelegen plek op.

Ooit was er een detectiesysteem dat elke tsunami kon meten, ook als er geen aardbeving was. In 2005 is er met buitenlandse hulp een netwerk van boeien langs de zuidkust van Sumatra en Java gelegd. Die boeien bevatten elektronische apparatuur die elke verandering in het zeewaterpeil meteen doorgaven naar een centrale op het vasteland. Dat peperdure systeem is er niet meer. Het ging als een nachtkaars uit. Apparatuur werd van de boeien gesloopt, hele boeien werden gestolen, apparatuur ging kapot en werd niet hersteld, boeien roestten weg, tot in 2012 ten slotte ook de laatste boei het begaf. Indonesië heeft er nooit meer naar omgezien.

Tot de tsunami van de Anak Krakatau, en ook een soortgelijke tsunami die eerder dit jaar de stad Palu op Sulawesi trof, Indonesië de ogen opende.

President 

Onder druk van een stijgend aantal slachtoffers heeft president Joko Widodo nu opdracht gegeven het vergeten hightech waarschuwingssysteem te herstellen. Volgend jaar moet dat weer operationeel zijn, en uitgebreid naar plaatsen die niet door het oude systeem werden gedekt. De president moet wel. In april zijn er presidentsverkiezingen en Joko Widodo zal door zijn tegenstander, ex-generaal Prabowo, ongetwijfeld worden afgerekend op hoe hij de reeks rampen van dit jaar (twee aardbevingen, tsunami’s en een vliegtuigramp) heeft aangepakt.

Terwijl de ramp langzaam politiek wordt, zijn reddingwerkers, politiemannen en militairen nog volop bezig met het zoeken naar slachtoffers. Nog steeds worden er lichamen gevonden. Marineschepen vissen ze uit zee, en op het land duiken ze op op plaatsen die tot nu toe nog moeilijk bereikbaar waren. Gezocht wordt met drones en honden. Duizenden bewoners van de kuststrook zijn gevlucht en worden opgevangen in openbare gebouwen als scholen en gemeentehuizen, in moskeeën en in haastig opgezette tentenkampen.

De meteorologische dienst heeft mensen gewaarschuwd minstens een kilometer van het strand weg te blijven. De dienst vreest dat een combinatie van factoren een nieuwe aardverschuiving kan veroorzaken, en een nieuwe tsunami. Hevige regenval, onweersbuien en felle wind zullen de zee en de golven opzwepen. Gecombineerd met de aanhoudende uitbarstingen van de vulkaan kan dat het eiland Anak Krakatau instabiel maken.

De waarschuwing is giswerk, maar beter een keer te veel gewaarschuwd dan opnieuw verrast te worden door de zee.

Het heeft even geduurd maar mijn scriptie over Bung Tomo is dan eindelijk af! Er valt een pak van mijn scho uders, fijn gevoel zo vlak voor het eind van het jaar. Nu wachten op de beoordeling van de tweede lezer. Spannend! Hopelijk kan ik voor 1 februari officieel afstuderen. 

Mijn voornemen voor het nieuwe jaar is om aan de hand van deze scriptie een toegankelijk (niet-academisch) boek te schrijven in het Ne

derlands.

Voor diegenen die mij pas recentelijk volgen: in de afgelopen twee jaar onderzocht ik de tegenstrijdige herinnering aan de Indonesische propagandist en radiomaker Bung Tomo (Sutomo) en zijn rol in de Indonesische revolutie van 1945. In Nederlandse bronnen en publicaties wordt hij vaak geframed als oorlogsmisdadiger en ophitser terwijl hij in Indonesië een van de meest bekende helden is die zich moedig verzette tegen de koloniale herbezetting. Vandaar de titel: “War criminal or Hero?” Ik noem hem wel de Indonesische ‘Che guevara’ vanwege de iconografische herinnering. Het legendarische portret uit 1947 is nog steeds inspiratie voor graffiti in hedendaags Jakarta, zie foto. In mijn scriptie plaats ik zijn rol in de grotere context van de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd tegen het Nederlands kolonialisme. En analyseer specifiek de manier waarop het Bersiap-geweld door de jaren heen geïnterpreteerd is door historici. Een van mijn conclusies is dat de Nederlandse propaganda uit die tijd (die Indonesische vrijheidsstrijders als Sutomo als ‘terroristen’ neerzette) nog steeds invloed heeft op hoe we hier in het Westen tegen het Indonesische verzet en geweld aankijken. Ook constateer ik dat de eurocentrische blik indirect van invloed is op hoe hedendaagse Indonesische historici over de Bersiap schrijven.

Voor wie geïnteresseerd, hierbij een vertaling van Bung Tomo’s meest bekende radio-toespraak van 9 november 1945. Waarvan de originele opname bewaard is gebleven. https://youtu.be/nhc8YZifcCo :

“Bismillahirrohmanirrohim! (In de naam van God, de Barmhartige, de Genadevolle)
Merdeka!!! ( = Vrijheid)

Mijn broeders, alle boeren in Indonesië
Met name mijn broeders en medeburgers in Surabaya
We weten allemaal dat de Britse troepen vandaag pamfletten hebben verspreid
Met daarin een dreigement, gericht aan ons allen
Een ultimatum voor de periode die zij ons dicteren
Om ons te dwingen onze wapens af te staan die wij [eerder] hebben buitgemaakt van de Japanners
Ze vragen ons om hen tegemoet te treden met opgestoken handen en ons over te geven
Ze vragen ons naar hen toe te komen door een witte vlag te zwaaien als teken van overgave

Broeders, tijdens de afgelopen gevechten hebben we laten zien dat alle Indonesiërs in Surabaya:
Met name de jongeren van Molukse afkomst, diegenen die oorspronkelijk uit Sulawesi [Celebes] komen, de jongeren van Balinese afkomst, de jongeren uit Kalimantan [Borneo], de jongeren met Sumatraanse roots, zoals Atjeh, de jongeren uit Tapanuli en alle andere Indonesische jongeren die in Soerabaja wonen, dat zij allen uit eigen gelederen een volksleger hebben gevormd, ze hebben zich een ondoordringbare verdediging getoond, één kracht die hen overal omringt.

Broeders, het is slechts vanwege de sluwe strategie van hen [de Britten], dat de president en andere [Indonesische] leiders naar Surabaya zijn gekomen, waarna wij gevraagd zijn om de gevechten te stoppen. Juist in die periode hebben zij [de Britten] versterking ingeroepen. Dat zij zich versterkt hebben is nu de realiteit.

Al mijn broeders, wij Indonesiërs in Surabaya, nemen de uitdaging aan om ons tegen de Britse strijdkrachten te verweren. Als de commandanten van de Britse troepen in Surabaya bereid zijn om te luisteren naar het antwoord van de Indonesiërs, bereid zijn om te luisteren naar het antwoord van alle Indonesische jongeren in Soerabaja.

Luister goed Britten! Dit is ons antwoord!
Dit is het antwoord van de bevolking van Surabaya!
Dit is het antwoord van Indonesische jongeren aan jullie allemaal!

Hé Britse troepen! Jullie willen dat wij een witte vlag dragen en ons overgeven? Jullie vragen ons om onze handen omhoog te steken en jullie tegemoet te treden? Jullie vragen ons om de wapens af te staan die wij van de Japanners hebben buitgemaakt om deze aan jullie over te dragen? Het antwoord op deze eis is, hoewel we weten dat jullie ons opnieuw zullen bedreigen dat jullie ons zullen bombarderen met alle beschikbare munitie, dit is ons antwoord: Zolang de Indonesische stieren nog steeds rood bloed in hun aderen hebben die een lap witte stof rood en wit kleuren [Indonesische nationale vlag], zolang zullen wij ons nooit aan iemand overgeven!!!

Mijn broeders en burgers in Surabaya, wees voorbereid! Dit is een noodsituatie!
Laat me jullie echter nog een keer herinneren: open het vuur niet totdat je wordt beschoten ...
Pas dan zullen we terugvechten. We zullen ze laten zien wie we zijn: mensen die echt vrij [onafhankelijk] willen zijn...

En voor ons allemaal broeders: het is nog beter om vernietigd te worden dan niet onafhankelijk te zijn. Ons motto blijft: vrijheid of sterven!

En we zijn zeker, broeders: uiteindelijk zal de overwinning in onze handen vallen
Omdat Allah altijd aan de zijde staat van degenen die rechtmatig zijn
Geloof me broeders, God zal ons allemaal beschermen.
Allahu Akbar! Allahu Akbar Allahu Akbar! Merdeka!!!

De tsunami sloeg zonder waarschuwing toe: ten minste 281 doden en nog 57 vermisten in Indonesië

Deskundigen van aardbevingen zagen het niet aankomen. Zo kon Indonesië aan de vooravond van het kerstfeest opnieuw volkomen onverwacht worden opgeschrikt door een huiveringwekkende tsunami.

De huisjes, cottages en hotels aan het strand zitten allemaal vol. Het lange kerstweekeinde is begonnen en duizenden inwoners van Jakarta staan in de file om naar Anyer te gaan. Zaterdagavond is hun eerste avond om te genieten van de zeewind, en van het eten in de kraampjes aan het strand. Het is nog lang geen bedtijd als om 21.27 uur het water komt.

Een tsunami spoelt zonder waarschuwing over het strand aan de westkust van Java. Zeker 281 mensen vinden de dood, vele honderden raken gewond in de maalstroom of onder inzakkende bouwsels. Tientallen mensen worden nog vermist en zijn vermoedelijk door het water meegenomen naar open zee.   

Uitbarsting Anak Krakatoa

De ramp gebeurt zo onverwacht dat zelfs de deskundigen het niet willen geloven. Er is geen aardbeving geweest, geen ‘tektonische activiteit’ in deskundigentaal. Er was alleen een uitbarsting van de vulkaan Anak Krakatoa (‘het kind van Krakatau’). Die was vrijdag ook al uitgebarsten en toen was er niets gebeurd. Wel had dat de aandacht van de deskundigen getrokken. Nieuwe uitbarstingen zouden de zee onrustig kunnen maken, en die ging al tekeer door een combinatie van volle maan en harde wind. Daarom werd er wel een waarschuwing uitgevaardigd voor hoge golven en springtij, maar niet voor een tsunami. 

De restaurantjes blijven open en ook een feest voor 250 medewerkers van het stroombedrijf PLN op het strand gaat door. Een nieuwe uitbarsting van het kind van de Krakatau, om 21.03 uur lokale tijd, heeft echter onvoorziene gevolgen. Onder water breekt een stuk van de berg af. Dat veroorzaakt een aardverschuiving, en de schuivende aarde stuwt het water in grote vaart naar de kust. Daar schuift het als een metershoge muur over het strand. Hotels, villa’s, cottages en strandtenten, en honderden woonhuizen, worden zwaar beschadigd of zijn helemaal verwoest. 

Lijkzakken

De meeste slachtoffers moeten lokale toeristen zijn, veelal uit Jakarta. De opperbevelhebber van politie Tito Karnavian heeft althans zijn mannen opdracht gegeven vooral in de cottages en villa’s naar lichamen te zoeken, ‘omdat daar de meeste doden zijn gevallen’. De televisie laat mannen zien die zeulen met lijkzakken. TVOne heeft de beelden in een loop gezet waardoor twee doden een heleboel doden worden. 

Een ander filmpje dat maar niet ophoudt is dat van het concert van de groep Seventeen op het PLN-feestje, en gefilmd door een van de PLN-mederkers in het publiek. De zee is onzichtbaar door het podium dat ervoor staat. Niemand heeft dus iets in de gaten, tot van achteren de golf het podium bespringt en doordendert over de bezoekers. De grootste groep slachtoffers zijn mensen van dit concert. De zanger, Ifani, overleeft, en meldt op Instagram hoe de golf hem de zee op heeft gespoeld waar hij weer is bovengekomen. Om hem heen drijven ‘20 of 24' lichamen. 

(tekst gaat verder onder de tweet)

I can’t forget you, Pretend your happy when you’re blue, Well Mona Liza, allemaal te maken met nostalgie, verledentijd en met werkelijkheid.

Het was in het jaar 2009 dacht ik toen ik bij de maestro zelf in zijn huis was in Rijswijk.

Zoals je kunt zien heb ik drie toepasselijke titels gekozen voor deze foto.

Allereerst was de artiest er een die je niet zo maar vergeet, ook al ken je de man niet persoonlijk, zijn muziek en inspiratie deed je toch wel wat als muzikant en hoe verguisd hij ook was door sommige andere indo artiesten of in Nederland, mede vaak door zijn uitspraken die soms keihard je tegen de borst stuitten, het was zoals hij dat vond en zelf ben ik ook zo van inborst, ik zeg of liever gezegd schrijf liever, wat ik denk.

Of dat nou te maken heeft met de ervaringen die de mensen om jou heen je dat hebben doen bezigen, ik zou het niet weten.

Of, liever gezegd ik weet het wel, en het is zo, dat je door ervaring rijk gaat worden, en in dit geval soms niet leuk meer bent voor jouw medemens in geval van een strijd of woordenwisseling, ook met het profileren van jouw gedachten. Men zegt mij wel eens, je kwetst wel sommige mensen met jouw uitspraken, en dat is gewoon waar, maar de andere kant van het verhaal is, wie de schoen past….weet u nog wel????? Ja, u kent dat denk ik ook.

De titels die ik gekozen heb voor de intro, om maar gelijk in muziektermen te spreken, hebben te maken met deze foto die door Carmen was genomen nadat ik Andy een van mijn eigen telecasters heb geschonken. Het was een leuke middag en wij hebben nog heel veel over “vroeger” gepraat en over de indo muziek scene. “I can’t forget you”, ja, wie zou hem kunnen vergeten onze broeder die zowel de indo’s als ook de Molukse gemeenschap muzikaal in kaart bracht in ons land en daarbuiten.

Pretend you’re happy when you’re blue, Andy was ten tijde van mij bezoek al ziek, het was een beetje aan hem te zien, maar wisten wij veel hoe het zou gaan aflopen, zoiets daar denk je, of beter gezegd, daar WIL je op dat moment niet aan denken en dus doe je maar als of alles goed is.
Well Mona Liza, op de foto ziet men op de achtergrond een foto van zijn dochter, Lorraine, knappe meid, kan ook niet anders met zo’n vader en moeder. Het was zijn lieveling en trots, het meisje kon goed leren en wat wil je als vader nog meer?

De dag dat ik er was, was er een van gezelligheid, bescheiden zoals Andy altijd was, was hij tevens een goede gastheer. Soms maakte hij mij verlegen met zijn bescheidenheid omdat ik als muzikant toch wel respect heb voor de prestaties van de man, ongeacht of ik dezelfde muziek stijl bespeel of niet. Ik ben nooit zo ver gekomen in ieder geval, heb wel met een Amerikaanse grootheid door een paar Europese landen getoerd, de heer Nokie Edwards, nota bene de lead gitarist van The Ventures, mijn grote voorbeeld, maar Andy was mijn eerst leermeester.
Toen ik voor het eerst met hem lijfelijk kennismaakte om deel uit te maken van zijn toenmalige begeleidingsgroep in 1995, had ik niet echt de ambitie om echt een vriendschapsband met hem te zoeken.

Waar de andere muzikanten als bijen om hem heen zwierven, hield ik me afzijdig. Ik had een heel andere muziek scene waarin ik speelde en dit was eigenlijk iets van toen ik nog geen gitaar kon spelen.

Op een dag kwam Andy naar me toe, kwam naast me zitten en vroeg hoe het met me ging en of ik het wel naar mijn zin had bij zijn begeleidingsgroepje. Ik antwoordde hem dat het oké was en we raakten in gesprek over diverse muziek stijlen en natuurlijk of het indo gebeuren.
Hij gooide mij voor de leeuwen tijdens de eerste optredens door mij solopartijen te laten doen, blijkbaar beviel het hem, of wou hij mij een kans geven, ik weet het niet.

In het gesprek zei hij het volgende tegen me, iets wat ik later makkelijk kon toepassen toen ik met de Amerikaanse grootheid en country vinger picker Nokie Edwards door Europese landen trok, hij zei: “Albert het is in de muziek altijd een concurrentie van jewelste en de meeste gitaristen willen zo graag concurreren, laten zien wat ze kunnen al is het soms krempeng (gebrekkig) wat ze kunnen. Bij mij is het zo”, vervolgde hij, “dat ik de artiest ben waar men voor komt en waar men voor betaalt en als ik jou inhuur om mij te begeleiden dan verwacht ik een begeleider, en zelfs is het zo, dat als ik jou vraag om vierkant te spelen dan doe je dat gewoon want ik betaal jou en niet andersom”. Het was direct, pats boem, maar zonder enig dreigement, gewoon klink-klaar professioneel. Gelukkig ben ik geen ego man op de bühne; wat ik kan dat doe ik maar ik hou niet van concurreren omdat ik dat een teken van zwakte vind en een teken dat je geen vertrouwen heb in jouw eigen kunnen als solo gitarist. Er zijn tig betere, maar evenzo tig slechtere en wie bepaalt nou of je zo’n jago (virtuoos) bent, niet jijzelf maar het publiek toch? Als je van jezelf denkt een jago te zijn kan het wel eens hard tegen vallen als men geen zelfde gedachte heeft over jouw spel. In die trant heb ik veel met Andy gesproken.

Het bezoek bij hem thuis in Rijswijk was er een van een hartelijk weerzien, en de oude maestro had plezier met de telecaster die ik hem schonk, ik vond dat hij het heeft verdiend, gewoon omdat de man willens en wetens, tegen alle jaloezie en ondankbaarheid in onze indo muzikanten en ook de Molukse, in het daglicht heeft gebracht.
Ik weet dat bij dit schrijven er misschien aan aantal andere oudheden zich gepasseerd voelen, maar laten wij allemaal HEEL eerlijk zijn, het was Andy met zijn Brothers die voor het eerst op TV kwam met zijn muziekstijl en show, of niet soms?

Misschien dat anderen ook al bezig waren, maar zonder die TV beelden

lieve mensen had misschien niemand van U nu van de indo muziek gehoord laat staan op zo’n grote schaal vernomen, toch???
Hij was willens en wetens toch ons boegbeeld, verguisd, bespot, naar beneden gehaald uit jaloezie of wedijverzucht, maar hij HAD het.

Als de man optrad was er dynamiek, inspiratie, show en charisma, laten wij eerlijk zijn. Daar profiteren heden ten dage nog steeds diegenen van die hem kopieerden.
I can’t forget You, laten wij maar zeggen, Andy, we hebben een leuke tijd gehad samen al was het kort en heb ik je in een later stadium van mijn muzikale leven pas echt leren kennen.

De foto kreeg ik toegezonden van Ferry Schwab van het ICM als bijvoegsel van mijn indo rock epistel nr. 11. Het bracht gelijk weer herinneringen bij me terug.
Ik voel nog steeds de warme ontvangst en bij het weggaan liep de man beleefd mee totdat ik in mijn auto ook werkelijk wegreed.
In mijn spiegel zag ik hem nog nazwaaien toe ik de bocht nam en hij uiteindelijk uit zicht verdween.
Dat was Andy, een man die de innerlijke oosterse beschaafdheid nog steeds in zich had, hij heeft het nog en dat is niet alleen zijn muzikale begaafdheid.

Andy was een man van de oude stempel; geen man die je in het dagelijkse leven opvallend zou tegenkomen, geen bravoure maar een bescheiden en verlegen Indische sinjo, één zoals wij oorspronkelijk waren, maar door de tijd zijn vergeten. 

De donkere dagen voor Kerst, we kunnen er niet omheen.

De dagen worden korter, en buiten is het vaak koud en guur. Brrrrrrrrrrrrrr, niks aan! We trekken ons terug in ons huis, doen de kachel aan, de gordijnen dicht en sluiten ons. Er lopen nog maar weinig mensen op straat.

In Indonesië wordt het ook vroeg donker, alleen dan komt het buitenleven juist op gang, wat een verschil! Daar komen de mensen ’s avonds uit hun huizen om elkaar te ontmoeten en lekker te eten, zittend op de rand van de stoep en spelende kinderen om zich heen. Er wordt veel gekletst, gegeten en gelachen. Ik kan daar heel erg van genieten, gewoon iedere dag, iedere avond zonder jas naar buiten en elkaar ontmoeten! In December is het stil op straat in Nederland, zijn spontane ontmoetingen een uitzondering, zijn we met onze aandacht naar binnen gekeerd. Gelukkig heeft December in het koude Nederland ook zijn mooie kanten voor mij!Zoeken vrienden en familie elkaar op, om binnen bij de haard de December tradities te vieren. Zo hebben we eerst Sinterklaas met lekkere pepernoten en de mooie gedichten en dan de Advent, de dagen voor Kerst, Kerst en dan nog Oud en Nieuw.

Waar ik heel erg van kan genieten is de kerstversiering binnen en buiten. De vol verlichte kerstbomen, kerstfiguren en mooie watervallen van lampjes aan de balkonnetjes. En wat dacht je van de verlichte ramen van de huizen? De een heeft nog meer lampjes dan de ander!Het geeft mij een warm gevoel en een gevoel van saamhorigheid. Met ons allen vieren we het feest van het Licht, de geboorte van Jezus. Het lijkt alsof het licht ons met elkaar verbindt.

Verbinding is belangrijk voor ons allemaal, als mens. Wij zijn individuen en zijn (vaak onbewust) verbonden met onze familie, onze voorouders en wij als Indo’s ook met onze talrijke tradities, de prachtige magische krachten van oeroude rituelen bijvoorbeeld. Onlangs heb ik er bewust kennis mee mogen maken, tijdens een workshop en heb gevoeld wat deze “Stille Krachten” met ons en anderen kunnen doen.

De traditionele muziek, kracht-voorwerpen, de zang, rituelen, wierook en kruiden. Fantastisch! Wat een rijkdom om daarmee te werken. De Indonesische cultuur heeft ons echt heel veel te bieden, vaak meer dan dat wij ons bewust zijn. De al oude tradities en rituelen kunnen mensen op een andere manier met elkaar in verbinding brengen. We kunnen ze gebruiken op een negatieve manier, waar ik zelf geen voorstander van ben, maar juist op een positieve manier! Vaak worden de Stille Krachten negatief benaderd, ik herinner het me nog van thuis. Bij sommige gebeurtenissen werd ‘de schuld’ vaak bij de ‘Guna Guna’ neergelegd. Door deze over-tuigingen hebben velen van ons, inclusief mezelf, het positieve van deze krachten weggeschoven, zo jammer! Er zijn nog zoveel mooie dingen te doen en te bereiken door ons te verbinden met oude tradities en oma’s recepten; wat dacht je van een heilzame olie met een kruidenmengsel voor de spieren tijdens een lekkere pitjit behandeling of een beker wedang djahé om je buik te verwarmen, een gesneden bawang Merah, op de fontanel van een pasgeboren baby’tje? Simpele, maar zeer doeltreffende gebruiken die vaak krachtiger zijn dan een pilletje    of poedertje van de Westerse apotheek.

De Stille Kracht van de Gordel van Smaragd; laten we blij zijn met wat ze ons kan bieden. Als wij de wijsheden koesteren en meer open staan voor onze, verborgen, Stille Krachten en deze inzetten waar nodig om anderen te ondersteunen en te helpen, dan weet ik zeker dat we een mooi 2019 tegemoet gaan.

Selamat Tahun Baru!

NEXIT, NA BREXIT?

Goede morgen sobat Rolo, in antwoord op jouw mail.
Het zaadje voor de carrièreplanning van onze bewindvoerders in de Kamer is al door onze sluwe R.I.P. oud premier Lubbers gelegd.

Het Europa zag hij als een unie net als de Verenigde Staten. Heb toen ook een agressief artikel geschreven Ft van Telegraaf), dat een Verenigd Europa voor de landen in Europa een brug te ver is, een Europa met diversiteit aan culturen in zich, die je noord en zuid kan verdelen. Dat Lubbers een economisch blok wilde is een keiharde must gezien China, India en de VS. Ten gevolge hiervan gingen alle bewindsvoeders in het Kabinet en in de Kamer ongemerkt over naar deze transitie, van in Brussel wil ik een zetel.
Zeker bij de topambtenaren van de Ministeries, die daar hun heil ongemerkt achter de schermen zochten. Met de collega's van de andere lidstaten werden ondoorzichtige overlegjes gepleegd, later overging in commissies, dat uiteindelijk uitmondde tot een waterhoofd. Je zag het aan het gevoerde beleid o.a. in Den Haag moest zo snel mogelijk een snelle verbinding komen bij hun nieuwe werkgever Brussel, en ja hoor binnen anderhalf uur ook nog! Op de achtergrond zie je verschillende leden van politieke partijen die daar hun dependance hebben, of een hun ambtelijke appartementen doen reizen. Vrijwillig werd een beheer gevoerd over de rechten waar deze bewindslieden ambtelijke rechten werden toe bedeeld zoals toelagen, en declaraties.
Richting het Volk doen ze net voorkomen of ze tegen Brussel zijn, terwijl het hele korps van politieke partijen en hoge ambtenaren daar definitief hun post hebben.

Velen weten niet dat een Nederlander Ruud Lubbers de basis hieraan legde, en Gerrit Zalm haast maakte om zo snel mogelijk de Euro invoerde. Niet alleen om de voordelen op het gebied logistiek - dus met een munt in alle lidstaten betalen- en economisch, maar juist om de tekorten op de begroting snel onder het tapijt te vegen, door opstellen van de Basda richtlijnen, had Nederland grote vinger in de pap. De Staatseigendommen (ondernemingen) werden verkwanseld aan buitenland. De Euro was juist voor Nederlandse Staat een ongekend marketinginstrument, immers het gulden teken behoefde alleen te worden vervangen door het Euro - teken, en met een winstopslag van 100%.

Af en toe wordt er hard toegebeten of geroepen NEXIT, of een bijsluiter geplaatst bij akkoorden of verdragen, om het Nederlandse Volk wederom het Haagsche bos in te sturen.
Wat Mark betreft de wijze waarop hij figureerde was maar 1 signaal, de nieuwe leider van Brussel te worden. Hoe je keert of draait Onze Ruud had een visionaire visie, een echte leider, die geen akkoordjes nodig had. Denk dat Nederland hem veel dank is verschuldigd, waar een klein land groot in kan zijn.

Bij de BREXIT wordt een nieuw referendum is mijn voorspelling. Het Britse Volk ziet u, wat de arrogantie binnen het Britse Parlement ten gevolge heeft. Wat May en Brussel hebben laten zien dat er vele gevolgen zijn voor alle lidstaten, in negatieve zin. Dat Britse Volk weer door politiek, parlement in de afgrond is gegooid. De handelsgeest verrijst dan in het Nederlands landschap, nu al worden voorbereidingen getroffen door de 80.000 Nederlandse bedrijven zoals o.a. de warehousing, dus voorraden worden nu daar opgeslagen etc. etc. 80.000 ondernemingen in Nederland alleen al.

Ik zie de BREXIT als een waarschuwing voor de andere lidstaten, vergeet niet al in 1994 (?) Is deze geest in de fles ontstaan, dit ontmantel je niet na 24 jaar, als een virus zal het verder verspreiden.

Bij dezen mijn politieke analyse over Den Haag, en Brussel.
Warme hugs!
Sobat Ferry sr.

Nederland hield doodstraf in Indië in stand