Masa Bersiap Pasca-Merdeka: Masa Ngeri Tak Ada Sedapnya
BERSIAP - Post-onafhankelijkheid tijdperk: de horror van Niemand
Verslaggever: De Petrik Matanasi Auteur: Petrik Matanasi Redacteur: Fahri Salam
tirto.id - Masa-masa setelah 17 Agustus 1945, di mata orang Indonesia, dianggap masa perjuangan. Setelah 3,5 tahun pendudukan Jepang yang kejam, dan ratusan tahun kolonialisme Belanda, banyak orang Indonesia merasa merdeka.
Semangat kemerdekaan itu, di kalangan sebagian orang Indonesia, dicampuri nafsu balas dendam kepada segala hal berbau Belanda. Orang-orang ini tidak menyukai orang-orang yang dekat dengan Belanda. Mereka yang bekerja untuk orang Belanda, terutama orang Belanda yang bekerja untuk NICA, dijuluki sebagai Andjing NICA.
Kalau badan lagi apes dan kita dicurigai sebagai “andjing NiCA" (mata-mata Belanda), nasib kita akan jelek sekali. Sudah bagus kalau cuman dihajar dan digebukin saja," tulis Kwee Thiam Tjing dalam Indonesia Raya (15-17 Agustus 1972), seperti dimuat dalam Menjadi Tjamboek Berdoeri: Memoar Kwee Thiam Tjing (2010).
“Masa itu dikenal sebagai masa perjuangan: Bersiap. Belanda menamakannya: Bersiap-Periode," tulis Rosihan Anwar dalam Napak Tilas ke Belanda: 60 Tahun Perjalanan Wartawan KMB 1949 (2010).
tirto.id-Times na 17 augustus 1945, in de ogen van indonesiërs, beschouwd als een periode van strijd. Na 3,5 jaar de wrede Japanse bezetting en de honderden jaren Nederlands kolonialisme voelden veel Indonesiërs zich onafhankelijk.
De geest van onafhankelijkheid, onder sommige Indonesiërs, is vermengd met lust voor alle dingen die Nederlands rook. Deze mensen houden niet van mensen die dicht bij Nederland staan. Degenen die voor de Nederlanders werkten, vooral Nederlanders die voor de NICA werkten, werden de Andjing NICA genoemd. Andijng = hond
Als het lichaam weer apen is en we worden ervan verdacht "andjing NiCA" (Nederlandse spion) te zijn, zal ons lot lelijk zijn. Het is goed geweest als de Cuman werd geslagen en Digebukin alleen, "schreef Kwee Thiam Tjing in Indonesië Raya (15-17 augustus 1972), zoals het werd gepubliceerd in steeds Tjamboek bidden: Memoires van Kwee Thiam Tjing (2010).
"Die dag staat bekend als een tijd van strijd: Bereid je voor. De Nederlanders noemden het: Prepare-period, "schreef Rosihan Anwar in Napak Tilas naar Nederland: 60 jaar reisjournalist KMB 1949 (2010).
Kata bersiap kerap diserukan jika malam menjelang. Massa rakyat bersenjata bambu runcing, golok, satu-dua senjata api seperti pistol, bersiap menantikan kedatangan serdadu-serdadu sekutu atau NICA-Belanda. Bentrokan biasa terjadi dan korban berjatuhan di kedua belah pihak, biasanya kebanyakan dari kubu Indonesia.
“Masa Bersiap ditandai maraknya tindakan kriminal dan kekerasan dengan sasaran orang Belanda dan Indo-Belanda. Keadaan ini terjadi hampir di seluruh Pulau Jawa dan Sumatera," tulis Tri Wahyuning M. Irsyam dalam Berkembang dalam Bayang-Bayang Jakarta: Sejarah Depok 1950-1990-an (2017).
Di Depok terjadi hal semacam itu, yang memuncak pada 11 Oktober 1945, bersamaan serangan Tentara Keamanan Rakyat terhadap Belanda. Peristiwa itu dikenal sebagai Gedoran, tulis Tri Wahyuning.
Sejak 7 Oktober, pemuda-pemuda Indonesia menghalangi pedagang Indonesia yang hendak menjual barang kebutuhan pokok kepada orang Belanda. Di hari itu, rumah Asisten Wedana Depok juga dirampok. Dua hari kemudian, lima rumah kena rampok. Para perampok itu tak hanya membawa senjata tajam, tapi juga bendera Merah-Putih.
Semula tidak ada korban jiwa. Pada 10 Oktober, giliran para gelandangan menyerbu gudang pangan di Depok. Pada 13 Oktober, gerombolan orang menyerbu, dan sepuluh warga terbunuh. Orang-orang Eropa dan orang Indo, juga orang pribumi yang beragama Kristen, dikumpulkan di belakang Stasiun Depok. Mereka ditawan dan dibawa ke Bogor. "Semua pria, wanita, dan anak-anak itu hampir seluruhnya ditelanjangi," tulis Tri Wahyuning.
Het woord voor te bereiden wordt vaak gezegd als de nacht nadert. De massa's scherpe bamboe bewapende volkeren, machetes, een-twee vuurwapens zoals pistolen, op zoek naar de komst van geallieerde soldaten of NICA-Nederland. De gebruikelijke botsingen kwamen voor en slachtoffers vielen aan beide kanten, meestal uit Indonesische bolwerken.
LEES OOK: Afwijzing van de Republiek als gevolg van Kangen Normale leeftijd
"De voorbereidingsperiode markeerde de opkomst van criminele en gewelddadige handelingen gericht op de doelen van Nederlanders en Indo-Nederlanders. Deze situatie doet zich bijna overal op het eiland Java en Sumatra voor, "schreef Tri Wahyuning M. Irsyam in de zich ontwikkelende Shadow of Jakarta: History of Depok 1950-1990-an (2017).
In Depok was er een moment, met als hoogtepunt op 11 oktober 1945, samen de aanval van het Volksveiligheidsleger op Nederland. Het evenement stond bekend als Gedoran, schrijft Tri Wahyuning.
Sinds 7 oktober hebben Indonesische jongeren doen voorkomen dat Indonesische handelaren basisbehoeften aan Nederlanders verkochten. Op die dag werd ook het huis van assistent Wedana Depok overvallen. Twee dagen later werden vijf huizen geraakt. De rovers droegen niet alleen scherpe wapens, maar ook de vlag van Rood-wit.
Er vielen geen gewonden. Op 10 oktober werd de Vagebond het voedselmagazijn in Depok binnen gevallen. Op 13 oktober viel de menigte binnen en werden tien mensen gedood. De Europeanen en de Indo, evenals de inheemse bevolking van het christendom, werden verzameld achter Depok station. Ze werden gevangen gezet en naar Bogor gebracht. "Alle mannen, vrouwen en kinderen waren bijna volledig ontdaan van," schreef Tri Wahyuning.
“Ada saja pejuang yang bangga telah memenggal sekian banyak leher 'kaki tangan NICA', dan ia jadi disegani. Namun, teror adalah teknik, akarnya adalah perjuangan kebebasan dan keadilan," catat Bakri Tianlean dalam Bisikan Nurani Seorang Jenderal (1997). Kaki tangan itu tak mesti serdadu NICA, tapi juga yang dituduh mata-mata sipil atau siapa pun yang bekerja sama dengan Belanda.
“[Para korban] yang mati tak hanya ada di antara orang-orang Belanda yang baru dibebaskan dari kamp—sekitar tiga ribu lima ratus lebih jiwa—melainkan juga orang-orang Ambon, Cina kaya, dan yang disebut Indo," tulis Mischa de Vreede dalam Selamat Merdeka: Kemerdekaan yang Direstui (2013).
Pembunuhan terhadap orang-orang pro-Belanda atau yang dianggap pro-Belanda itu, menurut Gert Oostindie dalam Serdadu Belanda di Indonesia 1945-1950 (2016), “disertai penyiksaan keji dan pemerkosaan. Perkiraan jumlah orang Eropa yang dibunuh berkisar antara 3.500 sampai 20.000 orang."
Masa Bersiap serta jumlah korbannya memperlihatkan kekacauan sosial dan administrasi, ujar Gert Oostindie.
Tak hanya orang dari etnis Ambon yang jadi sasaran. Orang-orang Minahasa atau Manado juga jadi target.
Orang-orang dari dua etnis ini dinilai bekerja sama dengan pemerintah dan militer Belanda di masa sebelum Jepang menduduki Indonesia. Kebetulan agama mereka sama dengan orang-orang Belanda pada umumnya. Kebetulan orang-orang dari dua etnis ini diistimewakan oleh politik kolonial Belanda.
Nyatanya, banyak juga orang Jawa yang menjadi pegawai dan tentara kolonial.
LEES OOK: lot van inheemse Depok
"Er is alleen een krijger die trots is te hebben afgesneden veel van de nek tenen, en hij is zo gerespecteerd ??????????????. Echter, terreur is een techniek, de wortel is een strijd van vrijheid en rechtvaardigheid, "merkte Bakri Tianlean in de ingevingen van een generaal (1997). De benen waren niet noodzakelijkerwijs de NICA soldaten, maar ook beschuldigd van civiele spionnen of iemand in samenwerking met de Nederlanders.
"[De slachtoffers] die stierven behoorden niet alleen tot de Nederlanders die net uit het kamp werden bevrijd - zo'n drieduizend vijfhonderd meer zielen - maar ook de mensen van Ambon, een rijke Chinees, en de zogenaamde Indo," schreef Mischa de Vreede in Selamat Merdeka: The Independence of the Direstui (2013).
De moord op pro-Nederlandse of vermeende pro-Nederlandse mensen, volgens Gert Oostindie in Nederlandse militairen in Indonesië 1945-1950 (2016), "vergezeld van gruwelijke martelingen en verkrachtingen. Het geschatte aantal gedode Europeanen varieerde van 3.500 tot 20.000 mensen. "
De voorbereidingsperiode en het aantal slachtoffers toonden sociale en bestuurlijke onrust, aldus Gert Oostindie.
LEES OOK: Leren om vrede te sluiten met de geschiedenis van het donker
Niet alleen de etnische Ambon die het doelwit was. De Minahasa of Manado mensen waren ook het doelwit.
De mensen met twee etniciteiten werden beoordeeld in samenwerking met de Nederlandse regering en het leger in de dagen voordat de Japanners Indonesië bezetten. Overigens is hun religie hetzelfde als het Nederlandse volk in het algemeen. Overigens waren de mensen van deze twee etniciteiten bevoorrecht door de Nederlandse koloniale politiek.
In feite werden veel Javaanse mensen officieren en koloniale soldaten.
Teror Dibalas Teror
Aksi kriminal ala pengacau era 'Masa Bersiap' itu memperbesar musuh Republik. Pihak yang dianggap pro-Belanda yang jadi korban biasanya enggan tinggal diam bila ada dari mereka yang jadi korban pemuda Indonesia yang membabi buta mencelakai mereka. Mereka akhirnya bersikap brutal kepada orang-orang Indonesia pro-Republik yang mereka temui.
Abdul Haris Nasution dalam Memenuhi Panggilan Tugas (1990), melihat bahwa “Masa Bersiap itu menimbulkan kekejaman-kekejaman oleh pihak sana, seperti dialami oleh pemuda-pemuda kita sehari-hari di Jakarta, antara lain yang terkenal adalah Batalyon X di Senen, Djakarta."
Menurut Arsip Kabinet Perdana Menteri RI Yogyakarta No: 129 (Seri Laporan Djawatan Kepolisian Negara 21 tertanggal Februari 1950): Beberapa orang Ambon yang kerap mangkal di Senen, di antaranya bernama Wimpie, Albert, Mingus Gerardus, dan Polang, pernah menyuruh orang Republik yang mereka temui untuk menelan lencana Merah-Putih yang dikenakan.
Masa itu juga tak hanya pemuda biasa di jalanan yang menjadi korban. Perdana Menteri Sjahrir menjadi sasaran percobaan pembunuhan, tulis Nasution.
“Desember 1945, dua kali terjadi usaha pembunuhan terhadap PM Sjahrir oleh kelompok-kelompok yang terdiri atas orang-orang Indo, Ambon dan Manado, dan di antaranya adalah anggota militer Belanda. Juga terhadap Ketua KNI Jakarta, Mr. Moh. Roem, yang menjadi target tembakan oknum-oknum NICA," aku Nasution.
Jika tujuan teror itu hendak menakuti orang-orang Belanda agar tak macam-macam dengan orang-orang Republik maupun pemerintah Republik Sukarno-Hatta, hal itu menjadi tidak berguna.
Mantan pejuang dan tentara yang pernah menjadi jenderal bernama RHA Saleh, dalam Mari Bung Rebut Kembali (2000), menyebut ada satu batalion infanteri KNIL yang memotivasi para anggotanya untuk menyalurkan balas dendam terkait Masa Bersiap. Itulah Batalyon Andjing NICA—sebuah Batalyon Infanteri V KNIL bersimbol anjing berwarna merah menyalak.
Cerita lain: Bahaya terhadap orang-orang Tionghoa dalam Masa Bersiap juga membuat mereka rela dipersenjatai oleh Belanda menghadapi Republik.
“Sekutu dan NICA membentuk Poh An Tui (ada yang menulisnya Pao An Tui), yang artinya: Pasukan Keamanan Lingkungan Cina," tulis Abdul Baqir Zein dalam Etnis Cina Dalam Potret Pembauran di Indonesia (2000).
Pasukan itu terbentuk untuk menjaga keamanan daerah Pecinan dari kelompok-kelompok yang mereka sebut sebagai "kaum perampok dan ekstremis."
Baca juga artikel terkait SEJARAH INDONESIA atau tulisan menarik lainnya Petrik Matanasi
(tirto.id - pet/fhr)
Reporter: Petrik Matanasi
Penulis: Petrik Matanasi
Editor: Fahri Salam
Terreur in vergelding
De criminele actie van het ' tijd voorbereiden' tijdperk, dat de vijand van de Republiek vergroot. Diegenen die als pro-Nederlanders worden beschouwd en het slachtoffer worden, zijn meestal terughoudend om te zwijgen als er mensen zijn die het slachtoffer zijn van Indonesische jongeren die hen blindelings schaden. Ze eindigden brutaal tegen de pro-Republikeinse Indonesiërs die ze ontmoetten.
Abdul Haris Nasution in het vervullen van de Call of Duty (1990), zag dat "de voorbereidingsperiode wreedheid veroorzaakt door de partijen, zoals ervaren door onze dagelijkse jeugd in Jakarta, onder andere die beroemd zijn is de X Bataljon in Senen, Djakarta.
Volgens het kabinet archieven van de premier van Indonesië Nr: 129 (The National Police Department verslag serie 21, gedateerd februari 1950): Verschillende Ambon mensen die vaak in Senen, onder hen genaamd Wimpie, Albert, Mingus Gerardus, en Polang, ooit vertelde de Republikeinen die ze tegenkwamen om de rood-witte badge opgelegd slikken.
LEES OOK: Chinezen tegen Nederland, het vergeten historische breken
Het waren ook niet alleen gewone jongeren op straat die het slachtoffer werden. Premier Sjahrir werd het slachtoffer van moordpogingen, schrijft Nasution.
"December 1945, twee pogingen tot moord op premier Sjahrir door groepen bestaande uit Indo, Ambon en Manado mensen, en onder hen waren leden van het Nederlandse leger. Ook tegen de voorzitter van KNI Jakarta, de heer Moh. Roem, dat was het doelwit van oknum oknum van de NICA's, "Aku Nasution.
Als het doel van de terreur was om de bevolking van Nederland bang te maken om niet bij de bevolking van de Republiek en de regering van de Republiek Soekarno-Hatta te zijn, werd het nutteloos.
Voormalig krijger en soldaat die was een generaal genaamd RHA Saleh, in Mari dude Rebut terugkeer (2000), riep een KNIL infanterie bataljon dat zijn leden gemotiveerd om wraak te kanaliseren tegen de voorbereidingsperiode. Dat is het Andjing bataljon NICA – een KNIL V infanteriebataljon met een rode hond blaffen.
LEES OOK: Geschiedenis van het Bataljon Andjing NICA
Een ander verhaal: Het gevaar van de Chinezen in de voorbereidingsperiode maakte hen ook vrijwillig gewapend met de Nederlanders tegen de Republiek.
"De geallieerden en de NICA vormen de Poh An Tui (sommigen hebben Pao An Tui geschreven), wat betekent: China's milieuveiligheidstroepen, " schreef Abdul Baqir Zein in etnische Chinezen in een Indonesisch portret (2000).
De troepen werden gevormd om de veiligheid van Chinatown te beschermen tegen de groepen die zij "rovers en extremisten" noemden.
Lees ook de artikelen met betrekking tot indonesische geschiedenis of andere interessante schrijven Petrik Matanasi
(tirto.id-PET/FHR)
Verslaggever: De Petrik Matanasi
Auteur: Petrik Matanasi
Redacteur: Fahri Salam
Opmerkingen