Identiteiten van de Indo’s door: Joty ter Kulve
Enige gedachten na het zien van de mooie documentaire van het IHC (Indisch Herinneringscentrum): Indische herinneringen. Het viel mij op dat alle deelnemers aan deze video, op een enkele uitzondering na, van gemengd bloed waren. Van velen weet ik dat ze ook weer met Hollanders zijn getrouwd. Wat mij nu zo nieuwsgierig maakt, is de vraag of deze mensen “van binnen” de Nederlandse of de Indo identiteit hebben. Of misschien beide? Wanneer is die vermenging tussen de Nederlanders en de Indonesische vrouwen eigenlijk ontstaan? Ik ben geen historicus, geen psycholoog of antropoloog; ik ben gewoon erg geïnteresseerd naar mijn eigen afkomst. Laat ik dan maar beginnen met Jan Pieterszoon Coen, geboren in Hoorn in de Gouden Eeuw.
Met andere doorgewinterde zeebonken uit zijn omgeving, zo stel ik mij voor, stapten ze in hun schepen, op weg naar een onbekende bestemming. Destijds een gigantisch avontuur, te vergelijken met een reis van astronauten naar de Maan of Mars nu. Ook een reis vol levensgevaarlijke risico’s. Van de drie schepen die uitvoeren, kwam er maar één terug. Deze pioniers ontdekten een groep eilanden in de Grote Oceaan, waaronder Banda.
Eerder hadden de Engelsen de eilanden en hun exotische specerijen al ontdekt. In de oorlogen die ontstonden vanwege de specerijen, vond ook het drama van Banda plaats. Coen gaf opdracht om alle Bandanezen te vermoorden, omdat zij tegen zijn wens in de specerijen wilden verkopen of reeds hadden verkocht aan de Engelsen. Moderne concurrentie dus; de wereld is toch niet zoveel veranderd. Tevens gaf Coen het bevel om alle boten van de Bandanezen te vernietigen, die zij gebruikten om hun waar te vervoeren tussen de eilanden onderling of om hun rituelen te vervullen.
De Hollanders ontdekten behalve de kostbare specerijen ook de schoonheid van de Indonesische vrouwen. En zo, neem ik aan, werd de Indo geboren. Tante Non en tante Noetie deden hun intrede in de geschiedenis. Van de 16e tot en met de 20e eeuw zette de vermenging zich voort in alle gebieden waar de Nederlandse man leefde en werkte. In de praktijk waren dit voornamelijk Java, Sumatra, stukjes Borneo, Celebes en de Molukken.
De Indische mensen ontwikkelden zich tot trouwe ambtenaren en soldaten van het KNIL. Indische meisjes, maar dit gold ook voor de mannen, kregen hun eigen plaats in het sociale en maatschappelijke stelsel. Hella Haasse beschrijft dit heel mooi in haar diverse romans. Nederlanders, tenminste zo heb ik het ervaren, vinden het gemakkelijker om mensen te classificeren in rangen en standen. Zo heb ik mij laten vertellen, dat je als dochter van een slager niet zomaar trouwt met de zoon van een arts.
Ook met een gemengde achtergrond kreeg je het etiket van het potje “Mixed Blood” (half cast voor de Engelsen) opgeplakt. In onze gezamenlijke geschiedenis zijn of hebben wij ons zelf het etiket op het potje Indisch geplakt: “2nd Hand Citizens”. Helaas zijn wij mensen niet altijd even vriendelijk voor elkaar.
Met de komst van de Republiek Indonesia, en de migratie van de Nederlanders naar Nederland en andere continenten, heeft de vermenging zich doorgezet. Zie ook de DVD “Indische Herinneringen”. Mijn grote vraag was: met wie identificeer ik mij en met wie identificeren Indische mensen zich?
Ik vroeg een goede vriend, ook van Indische afkomst, naar zijn bevinden. Ik kreeg een onthullend antwoord: Tot begin jaren ’80 van de vorige eeuw meed ik als Indo andere Indo’s, want ik wilde natuurlijk zo Hollands mogelijk worden gevonden en ik ging er vanuit dat andere Indo’s er evenzo over dachten. Zo kwam het nooit bij mij op om verliefd te worden op een Indisch meisje. Ik beschouwde dat als een soort incest. Maar vanaf het lezen van
het boek “Geen gewoon Indisch Meisje” van Marion Bloem, raakte ik mij meer en meer bewust van een positievere kijk op mijn Indische achtergrond. Vanaf de jaren ’90 was ik steeds meer bezig met mijn Indische identiteit en de Indische geschiedenis. Vanaf begin deze eeuw raakte ik steeds meer geëngageerd met mijn Indische roots in Indonesië en sinds kort ben ik bewust bezig met een beter contact met het hedendaagse Indonesië.
Wat mijn vriend met ons deelt, is mijns inziens heel erg belangrijk. Niet alleen voor de Indische mensen en de Nederlanders, maar de identiteits-crisis in de wereld van vandaag, is bepalend voor heel Nederland, voor Europa, voor het Midden Oosten, ja voor de hele wereld.
We zijn niet alleen Hollands of Indisch. We behoren als individu nog tot allerlei andere groepen, dansclub, sportvereniging, kerkgenootschap, enzovoort. Al die groepen bepalen mede onze identiteit. Veel conflicten met minderheidsgroepen en andere culturen zijn ontstaan, omdat mensen worden gemobiliseerd omdat ze dezelfde groep aanhangen of juist niet. Daarom kan het gebeuren dat mensen die altijd als goede buren en vrienden vredig met elkaar geleefd hebben, plotseling dodelijke vijanden worden. Denk aan Joegoslavië en Rwanda. In plaats van elkaar aan te spreken op ons mens-zijn, onze humaniteit en op ons individu, worden we plotseling Molukker, Indo, Moslim, enzovoort.
De grote opgave anno 2013 is misschien wel het vermogen om Eenheid in Diversiteit gestalte te geven. Om weer mens te worden, die wil verbinden en die een ander wil zien staan.
Opmerkingen