Interview met Joty ter Kulve door: Nadia L. Hasan en Ifa Chaeron
Als het gaat om Indonesië-Nederland relaties, is er een prominent figuur die we niet mogen vergeten te noemen: ibu Joty ter Kulve. Haar bijdrage in het bevorderen van de banden tussen de twee landen is enorm: het oprichten van de “Indonesia – Nederland Society” (INS), het funden van geld voor het bouwen van een “vriendschapsboot” (zie artikel in het januari-nummer van NICC) voor het Banda-Hoorn initiatief en het opzetten van de stichting “Vrienden van Linggadjati”, zijn slechts een paar voorbeelden. Momenteel is ze bezig met het publiceren van de persoonlijke brieven van Sutan Sjahrir (één van de oprichters van Indonesië).
Haar sterke binding met Indonesië is aanleiding om deze inspirerende Indische dame te interviewen. Wij bezochten Joty in haar mooie appartement in Wassenaar en we werden meteen ontvangen door haar warme, energieke en vooral humoristische persoonlijkheid. Op 86 jarige leeftijd is ze nog steeds heel erg gehecht aan haar computer, waarop zij al haar correspondenties bijhoudt, door middel van het schrijven van e-mails, surfen op het internet en het schrijven van artikelen over Indonesië.
Haar liefde voor Indonesië gaat terug naar de tijd dat ze haar kinderjaren doorbracht in het bergdorp Linggadjati. Het huis waar ze opgroeide, dat nu een museum is, speelde een evidente rol in het onafhankelijkheidsproces van Indonesië. Daar werd namelijk in 1946 de overeenkomst van Linggadjati gesloten. Dit was voor Joty de aanleiding om in 2002 de Stichting Vrienden van Linggadjati op te richten, evenals vele andere Indonesië – Nederland initiatieven. In 2012 is zij daarvoor onderscheiden met de Indonesia-Nederland Award, welke zij terecht ten volle heeft verdiend. In dit interview opent Joty het verleden, het heden en wat zij hoopt dat de toekomst nog zal brengen in de betrekkingen tussen Indonesië en Nederland.
Voor gemiddelde Indonesiërs is de historische plaats, die vandaag de dag bekend staat als “Gedung Perundingan Linggadjati”, voor u en uw familie een thuis geweest. Kunt u ons vertellen hoe uw ouders het huis in eerste instantie hebben verkregen; en hoe zag het leven er toen uit?
Op 21 jarige leeftijd kwam mijn vader naar Indonesië als officier in het Nederlandse leger. Hij ontmoette mijn Indische moeder, trouwde haar en ze kregen twee dochters en een zoon. Ik was het middelste kind. Net na mijn geboorte ontdekte hij Cirebon en hij zag de mogelijkheid om een cement- en tegelfabriek op te richten. Daarnaast dacht hij dat het de perfecte plaats was waar zijn gezin kon opgroeien. We woonden toen nog in Semarang. In die tijd woonden er nog geen Nederlanders in Linggadjati en waren er nog geen scholen. We verhuisden toen in drie was. Na een tijdje kwamen er meer Nederlanders wonen en werd er uiteindelijk een klein schooltje voor de ca. 20 kinderen gebouwd. Mijn vader overleed helaas heel jong op 37 jarige leeftijd in 1934 (ik was toen zes). Mijn moeder, die 31 jaar was, moest ons drieën in haar eentje grootbrengen en tegelijkertijd de fabriek in Cirebon beheren.
De Tweede Wereldoorlog brak aan en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië was een feit. Dit terwijl u en uw familie in dat huis woonden. Samen met andere Nederlandse gezinnen werden u en uw familie naar concentratie-kampen gestuurd. Kunt u deze tragedie en de gebeurtenissen die plaatsvonden beschrijven?
We luisterden dagelijks naar het nieuws via de radio, maar als kind lette ik daar niet zo op, dus de Japanse bezetting kwam voor mij als een complete verrassing. Ik herinner mij dat mijn zus en ik (ik was toen 14 en mijn zus 17) naar ons zwembad (een kalong) waar ook vissen en slangen zwommen, liepen. Op de weg zagen we veel motoren met Japanse mannen in uniformen en met helmen op. Dat was onze eerste wetenschap dat de Japanners kwamen. We renden meteen naar huis en vertelden wat we zagen: “Ze zijn hier mama, ze zijn hier…!”. Zelfs als ik er nu nog aan denk, was het een heel raar gevoel en heel erg bedreigend, natuurlijk. Wij (Nederlandse en Indische gezinnen) werden in vrachtwagens vervoerd naar een huis dat werd omringd door draden, waar voorheen een familie woonde. We moesten het huis delen met ongeveer 90 andere mensen! Er werd ons verteld dat we alleen wat kleren en een matras mochten meenemen en niets anders. Er werd geen verdere informatie gegeven. In het begin kregen we geen water of eten. We aten tapiocabrood en tapiocapap in de avond. Mijn familie (mijn moeder, grootouders en zus) leefde in een zeer kleine ruimte. Omdat mijn grootouders meer Indonesisch bloed hadden, hoefden ze in eerste instantie niet mee naar de kampen. Maar mijn grootmoeder wilde met ons mee het kamp in. Mijn grootvader vertelde ons vanaf het begin dat hij zou sterven in het concentratiekamp. Niemand wilde hem verzorgen. Hij lag in dezelfde kamer waarin ook wij verbleven. Mijn oma en ik probeerden hem een beetje schoon te houden, totdat hij uiteindelijk inderdaad in het kamp stierf en buiten het kamp werd begraven. Wij mochten niet mee naar zijn begrafenis. In de tussentijd namen de Japanners ons huis in Linggadjati in beslag en maakten er een hotel van.
Joty ter Kulve in haar jonge jaren
Toen u 18 jaar oud was ging u voor uw studie naar Nederland, waar uw broertje al aan het studeren was. Hoe hebt u uw nieuwe leven in Nederland ervaren?
Weet je, het was oorlog, het was tijdens de Bersiap periode toen ik klaar was met school aan het eind van 1946. Veel Nederlandse meisjes waren al naar Nederland vertrokken met de boot. Op een dag zei ik tegen mijn moeder dat ik naar Nederland wilde gaan. Dus heb ik dat gedaan. Ik benaderde een kapitein van een van de schepen en vroeg hem of ze mensen nodig hadden aan boord om te werken. Hij zei dat ik mee kon varen en voor hem kon werken.
Alles was nieuw voor mij en ik kende niemand toen ik aankwam in Nederland. Iedereen die mee was gegaan met de boot hadden duidelijke adressen en familieleden die ze kwamen ophalen. Ik had alleen het adres van mijn broer Willem (die 3 jaar jonger dan ik was), die in Utrecht studeerde. Maar ik was slecht voorbereid, ik sprak met niemand. Ik herinnerde me dat ik een bus nam van Amsterdam naar Utrecht. De buschauffeur had tot drie keer toe geprobeerd om het adres van mijn broer te vinden. Bij de laatste poging was het uiteindelijk gelukt om het adres te vinden.
Mijn broer woonde in slechte omstandigheden. Ik belde de hospita en vertelde haar dat mijn broer daar woonde. Ze vertelde me dat mijn broer in Londen op vakantie was. Ik smeekte haar om mij daar te laten verblijven voor een paar dagen totdat ik heb uitgezocht wat mijn plannen waren. Ze ging akkoord. Het is nogal een lang verhaal, maar het is geweldig als ik terugkijk, ik wist dat er een God was. Het was als een wonder. Ik kreeg zelfs een beurs om te studeren in Utrecht.
Uw broer Willem en u hebben de Stichting Vrienden van Linggadjati opgericht. Hoe is het begonnen en wat wilde u daarmee bereiken?
In 2002 bezocht mijn broer, die toen een bekende gynaecoloog was, mij en vroeg mij om mijn hulp. Hij vertelde me over ons huis in Linggadjati en dat het is uitgegroeid tot een museum genaamd Gedung Perundingan. Zijn liefde voor Indonesië was zo groot dat hij de intentie had om een stichting op te zetten die de banden tussen Indonesië en Nederland kan overbruggen. En dus hebben wij de Stichting de Vrienden van Linggadjati opgericht.
De Linggadjati overeenkomst is een symbool van wederzijds respect door middel van diplomatie tussen de twee naties. Het is belangrijk dat de Indonesische mensen en ook de Nederlandse mensen het erkennen. Via deze stichting willen we respect en erkenning tussen Indonesië en Nederland verder opbouwen. Ons doel is om het imago van Indonesië te veranderen binnen de Nederlandse samenleving. Ze moeten eraan herinnerd worden dat Indonesië niet langer het Nederlands-Indië is, maar een heel nieuw land dat behoort tot de G20, een samenwerkingsforum met betrekking tot het internationale financiële systeem. In 2011 werd de Indonesië Nederland Society opgericht omdat we een grotere organisatie nodig hadden.
Hoe ziet u de Nederland-Indonesië relatie vandaag, in het algemeen?
Om je de waarheid te zeggen, denk ik dat Nederland niet zo belangrijk meer is voor Indonesië. Indonesië is geïnteresseerd in Nederland vanwege Rotterdam en Schiphol, bijvoorbeeld. Ik denk dat Indonesië over het algemeen geïnteresseerd is in de manier waarop we geleerd hebben om onze waterhuishouding te beheren. De dijken. Je hebt dijken nodig in Jakarta en Semarang bijvoorbeeld.
En ik vind het fantastisch wat er allemaal gebeurt in Indonesië vandaag. Ik heb Indonesië meegemaakt toen er nog geen elektriciteit en watervoorzieningen waren. Nu is het vol met wolkenkrabbers en vele andere uitbreidingen die ik ook buiten Java zie. Natuurlijk is Indonesië immens groot dat je gemakkelijk zou kunnen denken: “Hoe verdorie ga je dit alles regeren?” Ik denk dat Indonesië het gaat maken, want de democratie is erg belangrijk. En moraal. Helaas is er overal corruptie, ook in Europa en de Verenigde Staten. Zelfs in moderne tijden moeten we opnieuw leren over moraal. We hebben dit nodig om vooruit te komen.
Eigendomsakte van het huis in Linggadjati
Wat is uw boodschap aan de jongere generatie Indonesiërs en Nederlanders?
Wat ik persoonlijk echt heel belangrijk vind voor jongeren is om bewustzijn en respect voor elkaar te creëren. Bewustzijn over jezelf, om eerlijk te zijn over jezelf. Als je leert om jezelf te zien op een eerlijke manier zul je uiteindelijk andere mensen op een eerlijke en respectvolle manier zien. Je kunt dan zien wat ze echt willen. Een ander belangrijk punt is om te leren luisteren. We zijn vergeten hoe we echt moeten luisteren, omdat we zo afgeleid zijn door de hele dag onze oortelefoons en mobiele telefoon te gebruiken. De overeenkomst van Linggadjati kwam tot stand omdat de Nederlanders en de Indonesiërs naar elkaar wilden luisteren. Ik wil er alleen maar op wijzen dat we moeten leren van de overeenkomst van Linggadjati. Linggadjati is symbolisch erg belangrijk, omdat het het belang van diplomatie benadrukt.
Maar ik denk dat als je dat gaat uitleggen aan jonge mensen dan zouden ze dat wel begrijpen. Alle jongeren willen een toekomst hebben. En er zijn jonge (Indonesische en Nederlandse) mensen vandaag die proberen om een verschil te maken in het bevorderen van de Indonesisch-Nederlandse betrekkingen.
Bron: www.belindomag.nl Foto’s: privéarchief Joty ter Kulve
______________________
Opmerkingen
61