Eenzaam wachten in de dodencel
De begrafeniskisten zijn getimmerd. De dodencellen aangeveegd. Het geïsoleerde gevangeniseiland Nusakambangan voor de kust van West-Java is klaar voor de volgende ronde executies. Ondanks smeekbedes vanuit de hele wereld om de twee Australische jongens Andrew Chan en Myuran Sukumaran te sparen, zet Indonesië toch door.
Tien jaar geleden werden ze met 8,2 kilo heroïne op Bali gearresteerd. In de gevangenis hebben ze hun leven verbeterd door het opzetten van rehabilitatieprogramma's voor lotgenoten. Maar president Joko Widodo is onverbiddelijk. "Ieder dag sterven er vijftig Indonesiërs aan een drugsoverdosis. Waarom zouden we ons druk maken om de dood van twee Australiërs?"
De cipiers hebben er samen met de politie een handel opgezet
Met meer dan vier miljoen drugsverslaafden is Indonesië uitgegroeid tot de grootste markt voor verdovende middelen in Azië. Widodo denkt met zijn schoktherapie, het vuurpeleton, de drugsmaffia af te schrikken. Elke verslaafde die met meer dan één gram aan drugs wordt opgepakt, gaat voor zes jaar de gevangenis in. Het gevolg: detentiecentra puilen uit.
Schone naalden
Zoals in de overvolle gevangenis Pondok Bambu, waar 60 procent van de inzittenden drugsdeliquent is. De meeste verslaafden gebruiken er nog steeds. "Het is gemakkelijker om hier aan drugs te komen dan aan schone naalden", bevestigt Edo Nasution, van supportgroep Solidarity for Indonesian Drug Victims. De cipiers hebben er samen met de politie een handel opgezet.
Het is al lang geen geheim meer dat narcotica-agenten geconfisceerde drugs doorverkopen. Ook militairen en zelfs vooraanstaande zakenmensen, zoals de vice-voorzitter van de Kamer van Koophandel die onlangs werd gearresteerd, zijn betrokken bij de handel in verdovende middelen.
Modeontwerper Aidit bevestigt dat zijn vader 30.000 dollar aan de politie betaalde nadat hij met meer dan een gram heroïne werd gearresteerd
Politiek analist Pitan Daslani noemt Widodo's beleid daarom uiterst kortzichtig. "Drugshandelaren bestaan omdat er een enorme vraag is naar verdovende middelen. Dus moet je eerst die vraag elimineren. Er bestaat in dit land geen beleid om die miljoenen drugsgebruikers van hun verslaving af te helpen. Het enkel executeren van drugskoeriers heeft totaal geen effect."
Ook de voormalige minister van Buitenlandse Zaken Hassan Wirajuda vindt Joko Widodo's opstelling te hard. Alsof Indonesië plezier beleeft aan het doodmaken van mensen.
'Celstraf helpt niemand'
Yola (32) was jarenlang verslaafd en dealde in drugs om haar heroïne te betalen. In de gevangenis vertelt ze dat ze van haar verslaving af wil. Gevangenisdirecteur Taufiquar Rakhman kan haar niet helpen. Hij geeft toe dat Yola eigenlijk in een rehabilitatiecentrum thuishoort. "Celstraf helpt niemand van zijn probleem af."
Maar er bestaan nauwelijks afkickcentra in Indonesië. De Nationale Commissie voor Drugsbestrijding runt er vier verspreid over de hele archipel. De enige op Java, het Lido, is net een fabriek waar 3500 junkies van hun verslaving proberen af te komen. Hier zitten vooral popsterren en kinderen van rijke ouders. Ze hoefden niet naar de gevangenis. Hun ouders kochten ze vrij. In het Lido bevestigt modeontwerper Aidit dat zijn vader 30.000 dollar aan de politie betaalde nadat hij met meer dan een gram heroïne werd gearresteerd.
De handel floreert
Ex-dealer Subianto vindt ook dat Widodo's schoktherapie weinig uithaalt. Sinds de regering de drugshandel keihard aanpakt, floreert de handel. De prijzen van verdovende middelen zijn flink gestegen. De maffia beweert dat het moeilijker wordt om drugs in te voeren. Toch wordt er geen gram minder gesnoven of gespoten. "De beste xtc komt uit Nederland. Voor een pil betaal je 30 dollar. Een gram heroine kost 100 dollar", aldus Subianto. De helft van het minimumsalaris van een fabrieksarbeider.
Hoe sterker je in God gelooft, hoe sneller het voorbij is. Rani was klaar voor haar dood
"Drugs en afkicken zijn nieuwe maatschappelijke verschijnselen in Indonesië. Er bestaan zelfs in het Indonesich nog geen woorden voor", legt de psycholoog David Gordon uit. De Amerikaan zette enkele jaren geleden in het groen buiten de Jakarta een 'herstelcentrum voor drugsverslaafden' op. Er is plek voor twintig verslaafden. Het kost Gordon minstens een jaar om een junkie met succes te rehabiliteren. Zijn kliniek is duidelijk aan een opknapbeurt toe. Het dak lekt en de muren worden steeds kaler. Geen Indonesiër is bereid te doneren. Ze geloven eerder in het vuurpeleton als remedie tegen het toenemend aantal drugsverslaafden dan de zachte aanpak.
Bang en opstandig
Op Dodeneiland, zoals Nusakambangan in de volksmond bekend staat - omdat bijna niemand er nog levend vandaan komt - wachten Chan en Sukumaran afgezonderd in isoleercellen. Tot aan hun dood worden ze begeleid door een geestelijke. "Sommigen zijn bang, opstandig en huilen in de 72 uur dat ze wachten", vertelt de Islamitische Ustad Hasan Makarim. Hij ondersteunde de Indonesische drugskoerier Rani tijdens de vorige executieronde. "Hoe sterker je in God gelooft, hoe sneller het voorbij is. Rani was klaar voor haar dood", beweert Makarim.
Gruwelijke details van de vorige executie, waar de Nederlander Ang Kiem Soei ook bij hoorde, komen steeds meer naar buiten. Vastgebonden met handen en voeten aan wiebelige planken van twee meter hoog en veertig centimeter breed, die niet in de grond zijn gestoken, verschijnen de drugskoeriers voor een vuurpeleton. De dood treedt niet meteen in. Bij de vorige ronde was Rani de 'snelste' met zes minuten.
Ramptoeristen
De meeste Indonesiërs staan achter hem. In het havenstadje Cilacap, van waaruit de veerboot naar het gevangeniseiland Nusakambangan vertrekt, beschouwen de toegestroomde ramptoeristen de executies als een exotische excursie. Er is geen hotelkamer meer te krijgen. De vakantie valt voor de meesten tegen. "Het eiland is gesloten. Er valt hier niets te zien", moppert er een.
Opmerkingen
Wilma van der Maten woont in Jakarta en werkt als freelance journalist voor onder andere OneWorld, het Parool, DPD, VPRO, VRT en Elsevier.