Vanonder de koperen ploert (24)
Hans Vervoort
In 1974 ondernamen mijn vrouw Maja (Tanah-Merah, 1940) en ik (Magelang, 1939) met onze zoontjes Marco (3 jaar) en Eric (1 jaar) een tocht van 3 maanden door Java. Ik schreef er het reisverslag 'Vanonder de Koperen Ploert' over (Thomas Rap, 1975). We verbleven eerst een maand in Bandung. En woonden daarna korter of langer in Jogyakarta en Semarang. Dan Soerabaja, mijn stad. We woonden er van 1948 tot 1953.
Soerabaja/Surabaya (2)
De restanten van het koloniale verleden liggen letterlijk op het kerkhof.
Peneleh is het oudste Europese kerkhof (ca 1840), het ligt midden in de stad, ingeklemd tussen huizen, een passar (markt) en een kampong.
In Nederland zou het al lang plaats hebben moeten maken voor een winkelgalerij.
Er is geen boompje te bekennen (Willem Walraven schreef al voor de oorlog: `Het was er gloeiend heet en het is er geheel boomloos. De graven liggen in het gelid want de doodgraver was bepaald een oud-sergeant').
Het kerkhof maakt een troosteloze indruk. De meeste graven hebben een verroest dakje, sommige zijn geheel opgetrokken uit verroest ijzer, vele graven zijn gedeeltelijk open.
Door de gaten in het deksel kun je nog wat droge houtresten ontdekken. Grafroof schijnt hier niet uitzonderlijk te zijn, vooral Chinese kerkhoven hebben ervan te lijden.
Op een van de grootste graven zitten een paar opgeschoten jongens te oefenen met een windbuks. We lopen er voorbij en als ik even omkijk heeft een van hen net speels de buks op mijn rug gericht.
Ik fotografeer het graf van de familie Metselaar, dat geheel in puin ligt. Prima sick joke, denk ik er nog bij. Schande, je zult er maar moeten liggen en hoe lang heb ik zelf nog helemaal?
Kembang Kuning te Surabaja herbergt de overledenen sinds 1920 en hier moet mijn broertje begraven liggen, eigenlijk mijn broer want hij was een jaar ouder dan ik. Nerveus meld ik me bij de ingang, weet zo gauw het woord voor broer niet en sta het zwetend op te zoeken in een boekje, terwijl de dienstdoende ambtenaren geluidloos wachten.
Robert Vervoort, ze kunnen het niet vinden in hun boeken.
Er is een Betsie Vervoort en een Ronald Arnold Vervoort, maar Robert? Een militair soms? Nou nee, een kind.
Na enig aarzelen sturen ze ons toch maar door naar het militair kerkhof. We lopen door de burgerij, grote grijze stenen met pathetische opschriften: hier ligt ons lief moesje.
Bij Sjoerd Edelhagen slaan we linksaf. Een menigte jongetjes vergezelt ons met de eis dat we hen bloemen laten kopen voor het graf dat we gaan bezoeken.
Ik loop door en als ik de zee van witte kruisjes zie weet ik het weer, tenslotte ben ik hier in 1953 ook al geweest, toen we moesten vertrekken naar Nederland.
Op de eerste rij vind ik hem, te midden van acht kinderen Engelenburg, en naast ene Bronsgeest, R.A.A. Vervoort, zeven jaar oud.
Er is niets aan te doen, de tranen dringen zich op. Ook al weer dertig jaar dood, deze Robbie, waar blijft de tijd. 'Apa tjari?' (wat zoekt u?) vraagt een tuinman en ik kan mezelf net nog beheersen. Gelukkig dat ik een zonnebril op heb. `Al gevonden,' zeg ik en wijs.
In de verte komt Maja aanlopen en van de andere kant de vrouwelijke beheerder.
Samen bezichtigen we, gezellig keuvelend zoals het hoort, de graven. Veel kruisjes van de familie Massagraf, het graf van de onbekende zeeman en de gedenksteen voor Karel Doorman. Maja heeft voor bloemen gezorgd en ik maak nog een keurige foto. Het is trouwens niet eens zeker dat hij onder dit kruisje ligt, het betrof alleen een zevenjarig jongetje, opgegraven bij het Jappenkamp Ambarawa.
Waar maak ik me druk over?
Foto's
1. Robbie
2. Familie Massagraf Surabaia
3. Stukje Peneleh in 1974
Naschrift:
1. Van de 8 kinderen Engelenburg en hun 2 moeders kon ik later uitzoeken dat ze op gruwelijke manier vermoord waren tijdens de beruchte bersiap-tijd. Het artikel daarover is te vinden op mijn website hansvervoort.nl onder 'Artikelen' en de titel 'Bersiap'.
2. Kerkof Peneleh wordt nu – 50 jaar nadat ik het bovenstaande schreef - eindelijk wat opgeknapt. Vooral dankzij initiatief van de vrouwelijke burgemeester van Surabaya, mevr.Tri Rismaharini
Opmerkingen