Onafhankelijk Indonesië - 'Soldaat van Oranje beraamde staatsgreep'
Oud-premier Pieter Sjoerds Gerbrandy en een aantal oud-verzetsmensen, onder wie Soldaat van Oranje Erik Hazelhoff Roelfzema, zouden in 1947 een staatsgreep hebben beraamd.
© Nationaal Archief/Wikimedia.Pieter Gerbrandy
Dat blijkt uit een biografie van François van 't Sant (1883-1966), jarenlang een vertrouwensman van het Koninklijk Huis, die donderdag verscheen. Het boek, getiteld 'Harer Majesteits loyaalste onderdaan', is geschreven door Sytze van der Zee.
Volgens de biografie liet Van 't Sant aan koningin Wilhelmina weten dat ze al een datum hadden vastgesteld: donderdag 24 april 1947. Ook geeft hij bijzonderheden over de verdere aanpak en de te benoemen ministers. Een moordaanslag op PvdA-voorzitter J.J. (Koos) Vorrink had een belangrijk onderdeel van de couppoging moeten zijn.
Onafhankelijk Indonesië
Aanleiding voor de coup vormde het Akkoord van Linggadjati, dat de status van een deels onafhankelijk Indonesië moest regelen. Bij rechtse organisaties en in kringen van het voormalig verzet en het leger bestond tegen dit voornemen sterke weerstand. Die was zo sterk, dat een aantal politici en oud-verzetsleden besloot de regering van premier Louis Beel (1946-1948) omver te werpen.
De coupplegers wilden de staatsgreep bekendmaken via de radio, de kranten en aanplakbiljetten. Tegelijkertijd zouden marine- en legereenheden zorg dragen voor de handhaving van rust en veiligheid in het land. Het plan voorzag verder in een optreden van het leger in Indië.
Coup verijdeld
In het nieuwe kabinet zouden Gerbrandy en Hazelhoff 'een grote rol' gaan spelen. Hazelhoff voerde tijdens de Tweede Wereldoorlog landingen uit op de Nederlandse kust om zendapparatuur voor het verzet af te leveren en personen op te halen. Aan het eind van de oorlog was hij adjudant van koningin Wilhelmina.
De coupplegers hadden Van 't Sant als vertrouweling van Wilhelmina gevraagd haar van tevoren over hun plan in te lichten. Bij het onderzoek voor de biografie stuitte Van der Zee op de brief waarin Van 't Sant de koningin over de staatsgreep informeert. De coup is uiteindelijk verijdeld doordat de militaire inlichtingendienst werd getipt en maatregelen kon treffen.
ICM 19.11.2015
Opmerkingen
238