Nederlands erfgoed in Indonesië in slechte staat
De filmmaakster Tie van der Horst maakte onlangs een documentaire over bijzondere architectuur in Soerabaya. Uit deze documentaire “Surabaya’s Hidden Treasures” bleek overal prominent aanwezig. Er wordt nauwelijks iets aan onderhoud gedaan, zelfs schoonmaakbeurten worden vrijwel niet verricht. En eigenlijk geldt dit niet slechts voor het Nederlandse erfgoed; ook de eigen eeuwenoude monumenten zijn eenzelfde lot beschoren. Bijvoorbeeld de Tuinen van Bogor, die jaarlijks door massa’s mensen bezocht worden, zullen bij het huidige gebrekkige onderhoud een mate van verval gaan vertonen. Wie in het oude centrum van Jakarta is geweest, hoeft slechts om zich heen te kijken om te constateren dat verreweg de meeste gebouwen in een slechte staat verkeren. Gevreesd wordt dat binnen afzienbare tijd de restauratie verhoudingsgewijs te duur zal blijken en ze worden gesloopt om dan plaats te gaan maken voor reusachtige shoppingmalls.
====
Ligt hier ook een taak voor Nederland? Per slot van rekening is het gedeeld erfgoed, hoe je het ook bekijkt. Een gevolg van meer dan 300 jaar gedeelde geschiedenis. En natuurlijk hoeft hier niet het zwaartepunt bij de Nederlandse overheid gelegd te worden. Er zijn tal van erfgoed organisaties in ons land, die hierin het voortouw kunnen nemen. En vaak zijn particuliere initiatieven efficiënter gebleken dan overheidsbemoeienis, vooral bij de wat meer kleinschalige projecten. Duidelijk is in ieder geval wel, dat als er niets gedaan wordt, het voor veel oude Nederlandse gebouwen, standbeelden en wat dies meer zij, einde oefening zal zijn. Maar ook in Indonesië zelf zal er een bewustwording moeten
plaatsvinden, een besef dat als er niets gedaan wordt er ook niets overblijft .
========
Veel mensen die naar Indonesië reizen, hebben de ervaring dat de bevolking eigenlijk behoorlijk trots is op de overblijfselen van de vroegere banden met Nederland. En op de keper beschouwd zou je het tevens kunnen zien als een stukje besparing. Want wanneer monumenten in goede staat verkeren, zullen ze toeristen trekken, die op hun beurt weer een financiële stimulans zijn voor de plaatselijke bevolking, die zich daardoor beter zal ontwikkelen. Heel merkwaardig dat de Internationale Ontwikkelingshulp niet vanuit dit soort standpunten werkt. Hierin is de ontwikkelingshulp eigenlijk een typische overheidsinstantie, die werkt vanuit een politiek kader. Het zou goed zijn indien in die ontwikkelingssamenwerking wat meer particuliere initiatieven zouden worden toegelaten. Evenals meer internationale samenwerking, zoals het bundelen van de expertise van verschillende landen op het gebied van bepaalde projecten.
===============
Zo zijn er ook veel oude koloniale archieven in Indonesië, die ernstig in
verval geraken. Enkele van de beste experts op het gebied van archiefconservering komen uit Nederland, de Verenigde Staten en Egypte. Bundel dan voor een project de krachten en maak gebruik van elkaars expertise. Dit zal op den duur efficiënt en dus besparend werken. En betrek dan ook de plaatselijke experts hierin. Dan heb je het over werkelijke ontwikkelingssamenwerking.
Gelukkig dat sinds 2008 een 60-tal Indonesische archivarissen en historici in Leiden een master opleiding volgen aan de faculteit voor Historische Archiefwetenschapen verval geraken. Enkele van de beste experts op het gebied van archiefconservering komen uit Nederland, de Verenigde Staten en Egypte. Bundel dan voor een project de krachten en maak gebruik van elkaars expertise. Dit zal op den duur efficiënt en dus besparend werken. En betrek dan ook de plaatselijke experts hierin. Dan heb je het over werkelijke ontwikkelingssamenwerking. Gelukkig dat sinds 2008 een 60-tal Indonesische archivarissen en historici in Leiden een master opleiding volgen aan de faculteit voor Historische Archiefwetenschapen
=========
Dit komt dankzij een uniek samenwerkingsproject tussen het Leidse Instituut voor Geschiedenis en het Indonesische Nationaal Archief. In 2013 hopen allen afgestudeerd te zijn om dan in Indonesië hun expertise toe te passen en de oude archieven van de ondergang te redden. Ook op architectonisch gebied gloort er nu hoop. In meer dan 300 jaar bouwden de Hollanders meer dan 275 forten en versterkingen en legerden zij er hun garnizoenen om de Indische archipel te verdedigen. Sommige fortificaties zijn behouden gebleven, maar verreweg de meeste zijn verwaarloosd, geheel verdwenen of overwoekerd door het oerwoud. Dit geldt eveneens voor veel gebouwen die onderdak boden aan de kooplieden, hun administratie en voorraden; de vele prachtige gouvernementsgebouwen, enz. Verschillende van die gebouwen zijn ontworpen door beroemde Nederlandse architecten, zoals Berlage, Citroen, Vermont, Hulswit en Kuypers. Het is ook niet voor niets dat mede door hun invloed Bandung wel het Parijs van Java genoemd werd. Maar ook zijn er monumentale Nederlandse begraafplaatsen, die ernstig in verval zijn. De afdeling Archeologie van het Indonesische Ministerie van Cultuur en Toerisme is enkele jaren geleden een samenwerking aangegaan met het Nederlandse bedrijf PAC Architects & Consultants, om met name het Nederlandse erfgoed in de voormalige kolonie aan te pakken. Hierdoor is er weer een sprankje licht voor de vele honderden monumentale Nederlandse gebouwen in Indonesië.
Opmerkingen