Laat ons de doden herdenken
Verslag Nationale Indië Herdenking Door: Bert Immerzeel
Al jaren stond op mijn wenslijstje de nationale Indië Herdenking bij te wonen. Vreemd, zult u misschien zeggen, voor iemand die al zó lang stukjes schrijft over Indië en alles wat daar mee samen hangt. Dat is waar, maar het geval wil dat dan meestal heel ver van Den Haag ben, en aan andere dingen denk.
Dit jaar was het dus anders, ik was in de buurt. En dus vol verwachting óp naar het park met het monument! Om er zeker van te zijn dat ik op tijd zou zijn, keek ik bij het Centraal Station nog even op de kaart. ´Komt goed´, dacht ik, en peddelde op mijn fiets richting Scheveningen. Op de Scheveningse Weg werd ik op het fietspad aangehouden door een ouder Indisch echtpaar: of ik wist waar het was? Natuurlijk! Het laatste stukje fietspad werd een paar maal geblokkeerd door auto´s van hoogwaardigheidsbekleders. Duur, donker, en met geblindeerde ramen. Het zij zo, denk je dan.
Strakke regie
Laat ik eerlijk zijn, ik heb niet álles gezien. Alleen het openlucht-gedeelte: een anderhalf uur in blakende zon op een grasveld, staande, achter een paar duizend betalende gasten op klapstoeltjes.
Mijn indruk? Waardig, zeer waardig. Maar ook wel een beetje erg protocollair. De teksten die werden uitgesproken, vooral die van de ceremoniemeester, wekten de indruk al tientallen keren eerder te zijn gebruikt. Geen woord te veel, geen woord te weinig. Het was in alles een strak geregisseerde herdenking van emoties die één keer per jaar naar buiten mogen treden, maar waar tegelijkertijd weinig van te merken was. In gedachten keerde ik terug naar alle 4 mei-bijeenkomsten waar ik ooit was, en miste hier het gevoel, de emotionele aansluiting bij een gebeuren waar ik – hoeveel stukjes ik ook over Indië kan schrijven – natuurlijk nooit dichterbij kan komen.
Daderschap
Een paar dagen later las ik in het NRC een paginagroot artikel onder de titel ´Japan capituleerde, maar wij bleven Indonesië bezetten.´ Het was een aanklacht tegen de nationale Indië-herdenking omdat deze alleen maar het slacht-offerschap benadrukt, en voorbij gaat aan ons koloniale dader-schap. Deze herdenking vertekent de geschiedenis en zet, aldus de schrijfster, de ‘onwetende Nederlander’ op het verkeerde been.
Was het omdat ik net tevoren bij de herdenking zelf was geweest? Ik weet het niet, maar ik voelde me onaangenaam getroffen. Herdenken is iets persoonlijks. De Stichting Herdenking 15 augustus 1945 geeft inhoud aan, bundelt en organiseert al die persoonlijke gevoelens. En biedt de Indische gemeenschap een platform om eens per jaar terug te kijken op de Japanse oorlogsjaren, net zoals de Stichting 4 en 5 mei dat doet voor de Europese herdenkingen.
Heeft de Stichting een taak om ook het Nederlandse koloniale daderschap naar voren te halen? Nee, natuurlijk niet, en het is bijna onkies om er naar te vragen. Zou het niet nét zo vreemd zijn van het Auschwitz Comité te eisen aandacht te besteden aan het feit dat Koningin Wilhelmina naar Engeland is uitgeweken, om ook hier het Nederlandse daderschap te benadrukken? Als ik in het Auschwitz Comité zou zitten, zou ik zeggen: Hoepel op, en laat ons de doden herdenken.
Politiek correct
Herdenken is iets héél erg persoonlijks. Zó persoonlijk dat iedereen het liefst zijn eigen herdenkinkje wil, bij zijn eigen monument, op zijn eigen moment. Vraag maar aan Bronbeek. Dat er één nationale herdenking is, waar iedereen kan aanschuiven, is al heel wat, en moet worden gekoesterd.
En ja, natuurlijk, het is een herdenking van de bevrijding van de Japanse bezetting, niet meer en niet minder. Vragen, of eisen, dat het een herdenking wordt van vier eeuwen Nederlandse aan-wezigheid in Oost-Azië, ontdoet het evenement van zijn waarde op dezelfde manier als het Van Heutz monument in Amsterdam-Zuid van zijn waarde is ontdaan. Wat rest is een politiek correcte steenklomp waar niemand nog een bloemetje legt.
Dit alles betekent natuurlijk niet dat altijd alles bij het oude moet blijven. Het is goed dat namens Nederland een krans wordt gelegd in Rawagedeh. Maar wáár was de Indonesische vertegenwoordiging op 15 augustus in Den Haag?
Volgend jaar hoop ik er wéér bij te zijn. Java Post.
Opmerkingen