De donkere keerzijde van de Gouden Eeuw - WIC en VOC- zien wij liever niet te veel onder ogen.

[Jan de Keten]

Historische taboes

De donkere keerzijde van de Gouden Eeuw - WIC en VOC- zien wij liever niet te veel onder ogen.

Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus.

Koloniaal gezelschap op Java, met op de achtergrond drie bedienden. Periode 1924- 1928. Beeld Prentenkabinet Leiden

Sylvana Simons heeft de nodige kritiek gekregen op haar besluit voor DENK de politiek in te gaan, vanwege het standpunt aangaande de Armeense genocide, die het Duitse parlement toevallig nu net officieel heeft erkend. Het DENK-taboe dat hier op de waarheid rust, vloeit voort uit de Turkse nationalistische ideeën waarmee de partij-oprichters zijn grootgebracht, zodat een openlijke erkenning van de Turkse schuld voor hun achterban te pijnlijk is.

advertentie

Die kritiek op Simons is zeker niet onterecht, maar opmerkelijk genoeg heeft dat niet geleid tot enige autochtone zelfreflectie over de omgang met ons eígen pijnlijk nationaal verleden. Want ook in ons geval moeten vaak gevoelige tenen aan 'daders'-zijde worden gespaard. Dan bestaat de neiging om onwelgevallige aspecten te verdoezelen - inzake Vergangenheitsbewältigung kunnen wij van de Duitsers nog leren.

Dat betreft niet alleen de Tweede Wereldoorlog, die - het blijkt elke 4de mei opnieuw - in zekere zin buiten onze eigen geschiedenis is geplaatst, als een politieke natuurramp die ons van buitenaf is overkomen. Wie nu de koepel van de Rijksdag in Berlijn bezoekt, treft daar een grote fototentoonstelling over het gebruik van de Rijksdag aan, met ruime aandacht voor de nazi's. In de Ridderzaal zal men een soortgelijk foto-overzicht waarin ook Seyss Inquart in het bijzijn van de hele Nederlandse ambtelijke top wordt getoond, vergeefs zoeken. Wij herinneren ons onze nationale heiligdommen graag onbevlekt.

Keerzijde Gouden Eeuw

Vooral - en dat is vanwege alle kritiek op Simons' wegkijken bij de Armenocide in combinatie met haar zwarte emancipatieagenda van belang - de keerzijde van de Gouden Eeuw, die wij vooral met Rembrandt associëren, zien wij liever niet te veel onder ogen. Daarbij gaat het vooral om wat zich laat samenvatten in de trefwoorden WIC (West-Indische Compagnie) en VOC (Vereenigde Oostindische Compagnie).

Het VOC-gevoel, dat premier Balkenende nog ter inspiratie aanprees, roept op Java andere sentimenten wakker dan nostalgische 'tempo-doeloe'-herinneringen. Hoeveel staat er in onze schoolboeken over de bloedbaden die J.P. Coen en Van Heutsz - beiden ooit door de dankbare Nederlandse natie met een groots monument vereerd - aanrichtten? Toen enkele jaren geleden Colijns bijdrage daaraan door diens biograaf Herman Langeveld uit de doeken werd gedaan, leidde dat tot een storm van verontwaardiging: hier werd een heiligenstandbeeld neergehaald.

Het grootste taboe geldt nog steeds de neokoloniale heroveringspoging van Indonesië na 1945, waaraan veel politici met het oog op de luidruchtige lobby van Oud-Indisch-gasten lang hun vingers niet wilden branden. Het structureel gewelddadige karakter van het Nederlandse optreden wordt ook nu nog slechts schoorvoetend erkend. Elke keer als er een poging werd gedaan de zaak bij de naam te noemen stuitte dit op grote weerstand.

****ICM Redactie  de VOC, die de kas van Soekarno leeg plunderde, het Indische Goud weg sluisde naar Amerika, gekscherend genoeg werd eenzijdig de Commissie van Gaalen in opdracht van VWS in het leven geroepen, om het Indisch Geld en het Indisch Goud nog verder te verduisteren  "Onderzoekrapport naar tegoeden

particuliere bank en - levensverzekering van Nederlanders in Indie 1940 -1958"   De betaalde onderzoekers werden door journaliste Grisselde Molemans verifieert op de waarheidsbevinding, deze kwam er achter dat het Indisch Goud in VS lag opgeslagen, na deze ontdekking, gekscherend genoeg met een cryptische publicatie dat Indisch Goud naar Amsterdam, plaats van  de DNB - bank werd getransporteerd.  

'Politionele acties'

Nog in 1994 ging tijdens de Poncke Prince-affaire de VVD daarvoor al bij voorbaat op de knieën. De ingeburgerde term 'politionele acties' zegt in dit verband genoeg: het Indonesische onafhankelijkheidsstreven wordt daarmee niet als politiek vraagstuk gezien, maar als een politievraagstuk weggezet. Wij voerden ginds geen oorlog, wij handhaafden slechts de orde. Wel, de orde handhaven: dat deed de hertog van Alva indertijd ook.

* ICM redactie,  is het politieke correctheid,  of je eigen misdaden verbloemen? Hoe noem je een land binnenvallen met 100.000 militairen dat door hele wereld erkend is op 17 augustus 1945, je pleegt dan genocide om 200.000 argeloze Indonesische burgers te vermoorden. Wie waren  diegenen  besluit namen ?   Was het niet het Kabinet,   De Tweede Kamer, en het hele volk dat achter deze misdaad stonden. Behoudens MP Drees, die op de vooravond zijn ontslag nam. Hoe zag het Kabinet uit ?   Niet te vergeten wat ze hun  341.000 Nederlandse-Indische burgers hebben aangedaan door het ontnemen van hun  burgerrechten, bezittingen en banktegoeden dit 70 jaar onder de radar gehouden. Hoe heet dit ook al weer  ?  "Het gedrocht Traktaat van Wassenaar? ".  Een praktijkvoorbeeld van hoe de Overheid haar burgers buitenspel zet, was Traktaat een noodwet om al onze rechten, bezittingen, en banktegoeden te ontnemen? 

Afgelopen najaar hield ik in Bronbeek een lezing over deze kwestie. Onder mijn gehoor bevond zich een oudere Javaanse dame, die schetste hoezeer haar vader, bediende in een koloniaal huishouden, het als vernedering had ervaren van een ander toilet gebruik te moeten maken. Nu zal dat ook in vooroorlogse Europese standensamenlevingen wel zijn voorgekomen, maar in de raciale standensamenleving in Nederlands-Indië, waar in de context van buitenlandse overheersing ras en stand samenvielen, wringt dat meer. Reactie van de dochter van een oud-koloniaal: U moet niet van alles een punt maken. Dat is kenmerkend voor het onvermogen van sommige blanke Nederlanders de wereld door een andere bril dan hun beperkte eigen te zien.

Slavenhandel

Dat brengt mij tot slot op de WIC-erfenis: de slavenhandel. Die was als zodanig geen typisch Europees verschijnsel, en evenmin per definitie raciaal getint. Dat laat onverlet dat de transatlantische versie uiteraard wél sterk door raciale vooroordelen werd gelegitimeerd. Het is opnieuw een smet op het eigen verleden, waarmee Nederland liever niet te veel wordt geconfronteerd, wat mede de boze reacties op Simons verklaart.

Nog Martin Sommer reageerde 21 mei afwijzend op de suggestie van hoogleraar Caribische geschiedenis Alex van Stipriaan om aan de slavernij evenveel aandacht te besteden als aan de Tweede Wereldoorlog, omdat dat laatste volgens Sommer toch belangrijker is. Dat is nog maar de vraag. Een land als de VS worstelt vandaag in elk geval veel meer met de gevolgen van het eerste dan van het tweede. En dat Nederland daar officieel minder mee worstelt, is misschien juist deel van het probleem. De Oorlog gaat om het leed dat anderen óns hier hebben aangedaan. De slavernij om het leed dat wij elders ánderen hebben aangedaan. Door meer oog te hebben voor het eerste dan het tweede onderscheiden wij ons niet wezenlijk van DENK.

_{Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus.}

[F.Schwab (ICM Editor)]

479