CDA-vete voedde echec staatsbezoek van de president van Indonesie.
Een fokstier. Dat cadeau gaf koningin Beatrix aan de toenmalige Indonesische president Soeharto bij haar staatsbezoek in 1995 aan het Zuidoost-Aziatische land. Hoewel de generaal meerdere boerderijen bezat, wordt in de voormalige kolonie nog altijd wat lacherig gedaan over het geschenk. Volgens sommige kringen op Java hint zo’n present van een vrouw aan een man namelijk op iets seksueels.
Het cadeau staat misschien wel symbool voor de ongelukkige relatie tussen Nederland en Indonesië, wat staatsbezoeken betreft. De reis van Beatrix viel destijds in het water door Hollandse krampachtigheid om de Indonesische onafhankelijkheidsdag te mijden. Andersom kreeg Indonesiës eerste president, Soekarno, nooit een uitnodiging waar hij zo vurig op had gehoopt. Zijn dochter, Megawati Soekarnopoetri, slaagde er evenmin in als president naar Nederland te komen, al wilde ze dat graag vanwege de voorgeschiedenis met haar vader.
De voorganger van Megawati, president Wahid, kwam in februari 2000 wel naar ons land, maar slechts voor een officieel bezoek. Soeharto was zodoende de enige Indonesische president, die tot nu toe met alle grandeur werd ontvangen. Zelfs dat bezoek in 1970 liep uit op een drama. Molukse jongeren probeerden de Indonesische ambassadeur te gijzelen en bij de bezetting van diens residentie in Wassenaar kwam een agent om het leven. Door alle toestanden werd het staatsbezoek ingekort tot een dag.
Leed
Met het afzeggen van het staatsbezoek, vorige maand, door de huidige president Susilo Bambang Yudhoyono kan een nieuw hoofdstuk aan de lijst van diplomatiek leed worden toegevoegd. Terwijl zijn gevolg al in het toestel zat, besloot Yudhoyono op het allerlaatste moment niet te vertrekken. Aanleiding was het kort geding van de Zuid-Molukse regering in ballingschap (RMS), die op diezelfde dag – dinsdag 5 oktober – voor de rechtbank in Den Haag de arrestatie eiste van de Indonesische president. Yudhoyono, die geldt als gematigd en trots, beschouwde dat als een belediging van de nationale waardigheid.
Vanuit het toenmalige kabinet wordt gezegd dat Yudhoyono alsnog in het vliegtuig was gestapt, indien de rechter diezelfde dinsdagmiddag vonnis had gewezen. Gezien het gunstige tijdverschil zou de president dan toch op tijd zijn aangekomen voor het staatsbezoek. Jan Peter Balkenende besprak dit met de Indonesische minister van Buitenlandse Zaken, Marty Natalegawa, die net als de toenmalige premier die dag in Brussel was voor de ASEM-top. In Den Haag liep een lijntje tussen justitieminister Ernst Hirsch Ballin en de Indonesische ambassadeur, Junus Effendi Habibie. Ondertussen wachtte Yudhoyono urenlang in een vipruimte op het vliegveld te Jakarta.
Hoewel het Indonesische staatshoofd sowieso immuniteit genoot, ging het hier om het voorkomen van gezichtsverlies. Yudhoyono wilde alleen voet op Nederlandse bodem zetten indien de kou uit de lucht was. De rechtbank wees de RMS-eis inderdaad af, maar te laat: pas een dag later.
Aan het Binnenhof wordt daarom met de beschuldigende vinger naar de Haagse rechtbank gewezen. De rechtbank zegt evenwel dat het op zich best mogelijk is om binnen een uur uitspraak te doen, maar dat bij de behandeling van deze zaak, die dinsdag, door de landsadvocaat niet tot dergelijke spoed is gemaand. Dat is vreemd, aangezien Maxime Verhagen als minister van Buitenlandse Zaken zijn toenmalige collega Hirsch Ballin had gevraagd om hierop aan te dringen. Maar, zo wordt in kabinetskringen gezegd, Hirsch Ballin liet niets meer van zich horen.
Dat vestigt de aandacht op de interne CDA-vete, die in diezelfde periode speelde. Verhagen was in die dagen naast minister ook fractievoorzitter en onderhandelaar in de formatie, waarbij hij het onder meer met Hirsch Ballin aan de stok had gekregen over politieke samenwerking met de PVV. Uitgerekend diezelfde dinsdag boog de CDA-fractie zich over het conceptregeerakkoord. Na weken van verdeeldheid moest daarover die dag een knoop worden doorgehakt.
Het blijft in nevelen gehuld of Hirsch Ballin inderdaad heeft verzaakt omdat hij met Verhagen gebrouilleerd was. In de wandelgangen is ook geopperd dat laatstgenoemde door de partijruzie te veel in beslag werd genomen. De landsadvocaat die in het kort geding namens de staat optrad, vertegenwoordigde volgens de dagvaarding de ministeries van Algemene Zaken en Buitenlandse Zaken en het is gebruikelijk dat dan de betrokken departementen, en niet Justitie, zich ermee bemoeien. Overigens is het merkwaardig dat Yudhoyono volgens zijn woordvoerder pas een uur voor vertrek van de zaak hoorde. De staat was al een dag eerder, op 4 oktober, gedagvaard.
Zo lijken CDA-perikelen te hebben bijgedragen aan het echec van het Indonesische staatsbezoek. Niet alleen Yudhoyono, maar ook Beatrix werd in dit drama geschoffeerd. Het staatsbezoek was al een aantal keren uitgesteld en de Koningin had zich volgens ingewijden met haar agenda zeer flexibel opgesteld. Dit alles maakt de nieuwe deuk in de bilaterale relatie tussen twee landen, die na veel leed zoveel moois te delen hebben, onverkwikkelijk.
Informeel
Inmiddels is er sprake van stilte na de storm. Het aantreden van een nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, Uri Rosenthal, speelt daarbij een rol. De liberaal heeft logischerwijs Indonesië niet boven aan zijn prioriteitenlijstje staan, maar dat kan snel veranderen. Vicepremier Verhagen ontmoet later deze maand informeel de vorige minister van Buitenlandse Zaken van Indonesië, Hassan Wirajuda, met wie hij goed bevriend is. Wirajuda komt naar ons land voor een lezing en is nog steeds zeer invloedrijk in Jakarta. Die band kan helpen om plooien glad te strijken.
Opmerkingen
32