FOTO HOLLANDSE HOOGTE / SPAARNESTAD PHOTO
Geweld en executies in Nederlands-Indië te verwijtbaar door
DEN HAAG Nederland kan zich niet beroepen op verjaring bij de schade die Nederlandse militairen in 1947 hebben veroorzaakt door geweld en executies in voormalig Nederlands-Indië. Dat heeft het Haagse gerechtshof gisteren besloten in twee zaken die waren aangespannen door oud-strijder Yaseman en enkele kinderen van geëxecuteerden.
Advocaat Liesbeth Zegveld hoopt dat deze uitspraak de deur opent voor een collectieve regeling voor kinderen van slachtoffers in Nederlands-Indië. Defensie vreest dat de groep die aanspraak maakt op een schadevergoeding steeds groter wordt.
Nederland verzette zich tegen de onafhankelijkheidsverklaring van Indonesië in 1945, waarna militairen met geweld en executies probeerden het koloniale gezag te herstellen. In 1947 vonden op Zuid-Sulawesi (destijds Zuid-Celebes) ’zuiveringsacties’ plaats. Yaseman werd bovendien gemarteld tijdens Nederlands gevangenschap op Oost-Java. Uiteindelijk werd in 1949 de republiek erkend. Nabestaanden en kinderen spanden een rechtszaak aan omdat ze vonden dat ze recht hadden op een schadevergoeding.
De Staat vond dat er sprake was van verjaring, omdat het gaat om gebeurtenissen van ruim zeventig jaar geleden. Op een zeker moment moet je ergens een streep onder kunnen zetten, zo redeneert Defensie, aangezien feiten zoveel jaar na dato niet meer zijn vast te stellen.
Het gerechtshof heeft die bezwaren afgewezen. Het hof vindt dat ’de buitengewone ernst en de grote mate van verwijtbaarheid van het gebruikte geweld verjaring in de weg staan’. Ook stelt het hof dat het weliswaar lastig is om de zaken van de – inmiddels bejaarde – kinderen te bewijzen, maar dat de Staat die problemen vooral aan zichzelf te wijten heeft. Nederland heeft destijds niet gedocumenteerd wie werd doodgeschoten of mishandeld.
Volgens advocaat Geert-Jan Knoops, deskundige internationaal recht, past deze uitspraak in een ontwikkeling. In het (inter)nationale recht accepteren rechters een beroep op verjaringstermijnen door een staat bij ernstige misdrijven steeds minder. „Zo oordeelde de rechtbank Den Haag op 14 september 2011 in de ’Ragawede-zaak’ ook dat een beroep op verjaring voor een deel van de vorderingen moest worden afgewezen.” Die zaak had eveneens betrekking op executies van het KNIL, ditmaal op 9 december 1947 in Ragawede in Indonesië, waarna weduwen en een overlevende een zaak aanspanden. Zij kregen een schadevergoeding.
Nieuw aan de uitspraak is dat nu ook kinderen van slachtoffers door handelen van de Staat in aanmerking komen voor een schadevergoeding. Dat zou de deur kunnen openen naar vergoedingen als gevolg van schade door de slavernij.
Advocaat van de slachtoffers Liesbeth Zegveld is dolblij met de uitspraak. Ze hoopt dat deze uitspraak tot een collectieve regeling voor kinderen van slachtoffers uit Nederlands-Indië leidt. „Voor weduwen bestaat zo’n regeling al. Zij hebben recht op 20.000 euro als ze met een relatief lage bewijsvoering van het leed komen. Het zou chique zijn als ook de kinderen gelijk een beroep op een regeling kunnen doen.” Zegveld denkt dat deze uitspraak deuren kan openen voor schadevergoedingen bij recente gevallen van koloniaal geweld.
De rechtbank moet nu vaststellen of de eisers ook echt een kind zijn van de mannen die in 1947 zijn geëxecuteerd. Zij krijgen dan een vergoeding voor de kosten van levensonderhoud voordat ze volwassen waren, maar geen smartengeld, bepaalde de rechtbank eerder. Het hof liet dat in stand. In de zaak van de inmiddels overleden Yaseman was de Staat al schadeplichtig gesteld door de rechtbank. Het hof bekrachtigt dat nu. Yaseman heeft 5.000 euro aan smartengeld ontvangen. Defensie kan nog niet zeggen of er beroep wordt aangetekend.
Opmerkingen