Adriaan van Dis en de vergeten restanten van ons koloniaal verleden
door Wouter Muller
‘Indonesië, het land waar ik het meest niet ben geweest’. Met deze magistrale zin trakteerde Adriaan van Dis ons in acht tv-afleveringen op een bijzondere reis door een bijzonder land. Enerzijds een reis naar zijn ‘roots’ in het voormalige Nederlands-Indië. Anderzijds gaf zijn reis ook een doorkijk in het huidige Indonesië. Dat Nederland en Indonesië bijzondere banden hebben met elkaar is een veel gebruikte uitspraak bij officiële gelegenheden waar vertegenwoordigers van beide landen aanwezig zijn. Maar Van Dis ging verder en prikte die politiek correcte uitspraak soms onbarmhartig door. Hij liet zien hoe die bijzondere banden in het verleden zijn ontstaan. En vooral welke enorme financiële Nederlandse belangen daaraan ten grondslag lagen.
De Hengelose antropoloog drs. Sie Dian Ho onderzocht dat en ontdekte dat onder Colijn de Nederlandse staatsbegroting voor één derde deel gefinancierd werd met geld uit Indië. Na een bezoek aan hem zei hij ‘dus Wouter, als je straks door Hengelo rijdt en je ziet drie lantarenpalen, dan weet je dat één daarvan is betaald met geld uit ons geboorteland’.
Nu weet ik dat je het verleden niet moet beoordelen met de bril van nu, maar dat je dat in de tijd van toen moet zien. Vanuit dat perspectief bewees Van Dis hoe driehonderdvijftig jaar Nederlandse overheersing nog altijd in het Indonesië van nu terug te vinden is. Ten goede en ten kwade. Daarmee hield hij ons een belangrijke spiegel voor. Hoe kijken wij terug op dat koloniale verleden? Met trots? Met spijt? Met schaamte? Vegen we het liever onder het tapijt of maken we het tot een bewust onderdeel van onze vaderlandse geschiedenis? Is Jan Pieterszoon Coen een held of een moordenaar? Was Eduard Douwes Dekker een laffe verrader of een dappere klokkenluider? Een volk dat zich bewust rekenschap geeft van zijn koloniale verleden is beter af dan wanneer het dat verzwijgt of weggooit in de vuilnisbak van verleden tijd. Dan heb je ook meer recht van spreken als we anderen aanspreken op hun vroegere of huidige wandaden. Wie zijn wij als wij Bouterse veroordelen en zelf jarenlang onze oorlogsmisdaden in Rawagede verjaard hebben verklaard?
Van Dis ontmoette in Surabaya diverse nazaten van ons Indisch verleden. Nederlanders die hun Nederlanderschap verloren na de Indonesische onafhankelijkheid. Ons land ontmoedigde hun komst naar Nederland, waardoor velen ten prooi vielen aan discriminatie, uitsluiting en armoede. Allemaal Nederlanders die in Indië meevochten voor volk, vaderland en Oranje. Wij zagen Van Dis in gesprek met Eddie Samson. Die liet zijn smeekbrief aan de koningin zien om naar ons land te komen. Die brief werd nimmer beantwoord.
In juli ontmoet ik Eddie Samson als ik met mijn band en het Nijmeegse Colourful City Koor in Surabaya, Jakarta en op andere plaatsen mag optreden voor deze voormalige landgenoten. Velen van hen verkeren al jaren in zeer armoedige omstandigheden. Een volkomen vergeten groep landgenoten, waar niemand meer naar omkijkt. Behalve de stichting Hulp Aan Landgenoten In Indonesië (HALIN). HALIN helpt al 57 jaar enkele honderden van hen met een kleine financiële bijdrage in hun levensonderhoud, maar heeft dringend nieuwe donateurs en donaties nodig. Kom daarom op 16 mei ’s avonds naar het Enschedese Muziekcentrum voor een groot benefietconcert voor HALIN. Wieteke van Dort, Ernst Jansz en ik komen dan met meer dan 100 koorzangers en muzikanten in actie voor deze vergeten groep. Restant van ons koloniaal verleden in Indonesië. Indonesië, het land waar ook veel Nederlanders ‘het meest niet zijn geweest’, maar dat van alle landen wel het meest ons verleden heeft bepaald.
Column op 5 mei 2012 gepubliceerd in de Twentse Courant Tubantia.
Wouter Muller is muzikant, tekstschrijver en componist
Opmerkingen