ABDULKADIR WIDJOJOATMODJO (1903-1992); De brug tussen Soekarno en Drees
De op 24 december 1992 op 89-jarige leeftijd plotseling overleden Raden Abdulkadir Widjojoatmodjo (Dul voor zijn vrienden) was in de jaren 1945-1948 één van de meest vooraanstaande federalisten in Indonesië. Als Secretaris van Staat voor Algemene Zaken maakte hij deel uit van de Voorlopige Federale Regering. Tevens was hij plaatsvervanger van Lt. Gouverneur-Generaal Van Mook.
Abdulkadir was geen nationalist van het naoorlogse republikeinse type. Wel was hij een patriot, die de belangen van zijn vaderland Indonesië het best gewaarborgd achtte door een samengaan met Nederland op basis van volledige gelijkwaardigheid.
Zijn staatkundige ideeën hadden affiniteit met die van de Leidse school van Van Vollenhoven en Snouck Hurgronje, waarvan Van Mook een leerling was. Door zijn priaji (Javaanse aristocratie) afkomst daartoe bestemd werd hij Indonesisch bestuursambtenaar. Voor de oorlog was hij ook enkele jaren vice-consul te Djeddah belast met de opvang en begeleiding van Indonesische bedevaartgangers. Een functie die hem als vroom islamiet en kenner van de Arabische taal op het lijf was geschreven.
Teruggekeerd in Indonesië was hij tot 1942 onder meer voorzitter van de Indonesische Vereniging van Bestuursambtenaren. Kort voor de Japanse bezetting van het voormalige Nederlands-Indië vergezelde Abdulkadir, op hun dringend verzoek, lt. G.-G. Van Mook en gouverneur Van der Plas naar Australië. Vandaar ging hij naar New York, alwaar hij werkzaam was op het Nederlands Informatiebureau. Vervolgens werd hij door Van Mook aangewezen als verbindingsofficier bij het geallieerde opperbevel in Zuidoost-Azië, in welke functie hij zeer belangrijk werk verrichtte. Onmiddellijk na de Japanse capitulatie keerde hij naar Indonesië terug.
Het werd hem spoedig duidelijk, dat de politieke situatie in Indonesië volkomen anders was, dan de zich tijdens de oorlog buiten Indonesië bevindende Nederlandse autoriteiten zich hadden voorgesteld. Na een lang gesprek met Soekarno op 9 oktober 1945 bepleitte hij contacten tussen Van Mook en Soekarno. Hij werd op dit punt echter door de Nederlandse regering gedesavoueerd. Van Mook werd herhaaldelijk geïnstrueerd geen contacten met Soekarno te leggen.
In de periode 1945-1948 bleef Abdulkadir zich inspannen voor de totstandkoming van een met Nederland samenwerkende Indonesische federatie, waarin federalisten en republikeinen hun plaats zouden vinden.
Als typische brugfiguur tussen Indonesië en Nederland, tussen oud en nieuw Indonesië deed hij dit met volle innerlijke overtuiging. De politieke ontwikkelingen hebben echter verwerkelijking van dit streven niet mogelijk gemaakt. Zijn werk en optreden als voorzitter van de in december 1947 ingestelde onderhandelingsmissie met de Republik Indonesia werd naar mijn indruk qua aanpak nogal eens doorkruist door de vice-voorzitter van de commissie jhr. Van Vredenburch. Een kundig diplomaat, wien de Indonesische psyche echter vreemd was. Onmiddellijk na de door het in augustus 1948 aangetreden kabinet Drees geforceerde ontslagaanvrage van Van Mook, diende ook Abdulkadir zijn ontslag in.
Na de souvereiniteitsoverdracht verbleef hij - uit vrije wil - nog ongeveer 17 jaar in moeilijke omstandigheden in Indonesië. Daarna kwam hij ziek en uitgeput naar Nederland.
Met Abdulkadir is een zeer bijzondere man heengegaan. Een charismatische persoonlijkheid, hoffelijk en innemend, bijzonder plichtsgetrouw en punctueel. ”Haloes' (fijnzinnig) en tegelijkertijd een geestelijk en lichamelijk moedig man. Een trouwe vriend.
Dr. P.J. Koets, die hem van zeer nabij heeft meegemaakt, schreef in Het Parool terecht dat zowel Indonesië als Nederland in hem een man hebben verloren om trots op te zijn.
Bron NRC.
ICM 13.3.16
Opmerkingen
131