Geboortegrond in een fles Door: Sabina de Rozario
Meer dan 10 jaar geleden heb ik een aantal Indische jongeren gevraagd naar hun ervaringen met Indonesië. Ze vertelden uiteen-lopende verhalen over hun vakanties naar het land waar hun (groot)ouders zijn geboren. Over het algemeen sprak deze derde generatie positief over het (be)zoeken van/naar de roots. Deze interviews zijn opgenomen in het boek Door blauwe ogen (2005). Onlangs las ik een interessant blog van een Indisch
meisje over het ‘teruggaan naar het vaderland’. Het onderwerp waar ik toen hevig in was geïnteresseerd, speelt nog steeds bij de derde generatie, blijkt uit het artikel. Dit is voor mij een reden om er weer aandacht aan te geven.
Genetisch doorgegeven
Om met bovenstaande quote uit het boek te beginnen: Bobby spreekt over herkenning als hij voor het eerst Indonesië bezoekt. Maar hoe kun je iets herkennen als je er nog nooit bent geweest? Zijn verklaring is dat de ervaringen van zijn moeder genetisch aan hem zijn doorgegeven. En daar geloof ik wel in, als ouder geef je onbewust
Vanuit het vliegtuig boven Jakarta zag ik die koloniale huizen en bij de landing had ik het gevoel van: “Hè, ik kom thuis op een plek waar ik al lang niet ben geweest”. Die heimwee naar Indië heb ik van mijn moeder mee- gekregen. Het voelde heel sterk aan alsof ik het land herkende.
Bobby, 37 jaar, geneticus
emoties door, en in zijn geval zijn dat de ervaringen over Indië.
Opmerkelijk genoeg spreekt hij in het interview over de term ‘teruggaan’ en dat zeggen meerdere Indische jongeren tijdens de gesprekken. Teruggaan naar het land van de ouder(s), vind ik mooi gezegd, bijna romantisch eigenlijk. Technisch gezien is er geen sprake van teruggaan als je voor de eerste keer naar Indonesië afreist. Ervan uitgaan dat herinneringen worden doorgegeven, voelt afreizen naar Indonesië als teruggaan, ook al is men er nog nooit geweest.
Geboortegrond
Waar zoeken de nakomelingen van Indische ouders naar als ze eenmaal zijn in het land dat vroeger Nederlands-Indie was? Vaak hoopt men het ouderlijk huis te kunnen vinden of de oude school waar hun vader of moeder op zat. Sommigen bezoeken begraafplaatsen zoals het bekende ereveld Menteng Pulo in Jakarta.
Een enkeling neemt aarde mee van de plek waar vader of moeder ter wereld is gekomen, geboortegrond in een fles dat meegaat naar Nederland.
Ook al vindt men niet altijd waar men naar zoekt, uit de antwoorden van de meeste geïnterviewden blijkt dat het
bezoeken van de oude woonplaats van ouders of grootouders altijd grote indruk maakt.
Het antwoord van Michael (zie hieronder), gaf me een nieuw inzicht. Een verbinding met de plek voelen, maar niet persé met Indonesië zelf. Dat gevoel had ik toen ik vorig jaar het ouderlijk huis van mijn vader in Makassar bezocht. Ik vond het bijzonder om het huis te zien, maar had verder niks met de stad waar hij is geboren en getogen.
Zelf kijken
Nieuwsgierigheid naar de Indische cultuur is een belangrijke reden om naar Indonesië te vertrekken. Niet iedereen kan de Indische cultuur duidelijk verwoorden, omdat men er niet genoeg over weet. Zelfs al weet je als Indische jongere genoeg over de afkomst, omdat je dit is verteld of je de roots zelf hebt onderzocht op internet, een reisje naar Indonesië blijft trekken. Zelf wilde ik ook zien waar mijn roots liggen. Door alle verhalen was Indonesië inmiddels zo mysterieus geworden, daar móest ik heen. Ik wilde zélf de geuren en kleuren van Indonesië ervaren en op deze manier invulling geven aan mijn Indische afkomst.
Ik ben er naartoe gegaan om de erfenis van mijn familie te zoeken. Of ik het heb gevonden? Ik heb wel een beter beeld gekregen. Ik heb die huizen gezien met die enorme patio’s, ik kon me toen voorstellen hoe mijn familie er heeft gewoond. Het heeft een hele grote indruk op mij achtergelaten.
Zender, 30 jaar, Graffiti artiest
Ik heb me vaak afgevraagd of men fysiek naar Indonesië moet om de Indische cultuur te leren kennen. Indische jongeren kennen de verhalen over Indië van de familieleden toch, is dat niet voldoende? Het oude Indië is er niet meer, dus wat gaan we daar vinden? We treffen er zeker geen Tempo doeloe aan, de oude Indische tijd uit de vaak geromantiseerde verhalen die ons zijn doorgegeven. Ook is de Indische cultuur niet meer aanwezig in Indonesië, want die is met de Indischen meegereisd naar Nederland, toch?
De enige band die ik met Indonesië heb, is dat er nog familie van mij woont. Ik heb eerder een band met Nederlands-Indië. Dat zit in mijn hart, in wat ik doe.
Michael, 32 jaar, PR-medew.
Ontheemd
Voelen we ons als derde generatie dan ontheemd, zou dat de keuze van teruggaan verklaren? Zijn we niet 100% senang in Nederland of voelen we een gemis dat we opzoek gaan naar een stukje van de puzzel in Indonesië? Voor velen geldt dat vragen worden beantwoord. Zo herkennen ze in Indonesië gebruiken en trekjes van hun Indische ouders die het beeld compleet maken.
Uit de interviews blijkt dat niet alle Indische jongeren afreizen naar Indonesië. Sommige noemen de hoge kosten een bezwaar of ze zijn er gevoelsmatig nog niet aan toe. Voor Mirona (36 jaar) komt zoeken naar haar roots in Indonesië absoluut niet ter sprake:
,,Ik ben nog nooit in Indonesië geweest, wel in Azië, dat is mijn grote voorliefde. Misschien heeft
het ook te maken met thuis, dat mijn ouders ook nooit zijn teruggeweest. Niemand van mijn familie is teruggegaan, niemand had het er ook over.”
Bewijs
Of de interesse en zelfs drang om naar Indonesië te gaan, genetisch is doorgegeven of wellicht is aangepraat door de omgeving, feit is dat Indonesië vaak in trek is bij de derde generatie Indischen. De bezoeken zijn soms teleurstellend, omdat niet aan de verwachtingen wordt voldaan, maar laten altijd wel een grote indruk achter. De Indische nakomelingen spreken van teruggaan naar het land van de voorouders, ook al zijn ze er nog nooit geweest. En met de term teruggaan wordt voor mij de band met Indië (of Indonesië) en de Indische afkomst bevestigd, een bewijs dat het Indisch-zijn en het Indische gevoel niet is gestopt na de tweede generatie Indischen.
Sabina de Rozario heeft twee blogs, een Facebook-pagina en een twitter-account: Door Blauwe Ogen Dit is een platform met als thema: Indische roots en identiteit https://doorblauweogen.wordpress.com
ICM 28/8-2015
Opmerkingen
131
Onze kinderen zijn in Canada geboren, en weten dat ze een Nederlands Indische afkomst hebben. Maar omdat ze altijd Nederlands om zich heen hoorde praten door ons, denken ze meer dat ze gewoon Nederlands zijn. Hun Indonesische achtergrond, kunnen ze zich niet voorstellen. Ze houden wat van het Indonesische eten en dat is dus alles. Ze weten dat hun grootmoeder Mary Bruckel Beiten een Europese-Indische market heeft vast gelegd in Nederland. Ze zijn niet erg geintraseerd zoals wij graag terug willen naar ons geboorte land. Mischien als ze in Nederland zouden wonen dat ze het meer begrijpen en dat ze het ook leuk zouden vinden om Indisch te wezen.
Wij hebben in Malaysia gewoond omdat mijn man daar naar toe werd uitgezonden voor werk in 1970/74. En m'n kinderen vonden het geweldig, en gingen naar een Internationale School. En daar hebben ze een paar Maleise woorden geleerd. Mijn man is beter in de taal dan ik. Het is wel jammer dacht ik, ik had zo graag de Indonesische taal willen spreken toen wij voor het eerst na de oorlog weer naar Indonesie terug keerde. We zijn nu al 2 maal naar Indonesia terug geweest. Wat ik er van denk, het is niet meer zoals vroeger. De mensen wel ze zijn nog steeds vriendelijk, en het is leuk ze weer te zien. Maar ik vond het zo jammer dat ik niet met ze kon praten in hun taal,. want ik had zo veel vragen die ik met hun wilde bespreken. Vooral over mijn Indonesische over over grootmoeders, ik weet niet veel van de overgebleven families van die tak. Het zou me zoveel dichter brengen naar mijn Indonesische roots. De natuur is veranderd, er zijn niet meer zovele vlinders, mooie vogels die zo maar in de stad waren vroeger. Nu moet je naar de jungle om ze te vinden. De rivieren en straten, zijn niet erg schoon of in goede orde als toen het nog van Indie was. Het was beter georganiseerd. De hotels met bemanning is top qualiteit daar niet van. Het Indonesisch eten, vond ik in Nederland beter gedaan. Maar daar in tegen was er meer vis die lekker over kool gemakkelijk gebakken werd, en dat bracht me thuis daar. Het echte coconut water, was altijd zalig, de vruchten zijn altijd zo lekker, deze dingen waren hetzelfde als vroeger. Dus het was goed je geboorte land weer te bezoeken, en als het kan doen we het weer, er is toch dat gevoel dat je nooit verliest dat je best even terug wilt gaan, maar alleen voor een vakantie. We zijn nu te gewend waar we nu zitten en dat is Canada. Het is fantastisch dat Nederland ons Nederlands Indisch Cultuur bij houd, het is altijd vrolijk en met dat zalige Indische eten en gezellige gemeenschap.