Een eenzame Indischman
In het ´Nieuws van den dag voor Nederlands-Indië´ van 1937 staat een kerstverhaal dat de Java Post zijn lezers niet wil onthouden. Om geen afbreuk te doen aan de tijdgeest publiceren we het hier in oude stijl en spelling:
´Er kunnen in iemands leven in de donkere dagen voor Kerstmis, — o, heerlijk Indië, waar men die dagen niet kent! —, dingen passeeren, welke die dagen nog donkerder maken dan ze gemeenlijk vanwege de weersgesteldheid reeds zijn. Ik heb dit zoo juist ondervonden. U zult het wellicht niet aardig van me vinden, dat ik u van deze trieste ervaring deelgenoot maak, maar ik neem aan dat er voor u nog genoeg prettige dingen zijn in deze feestelijke en laatste maand van het jaar, die u het hoofd weer doen opbeuren.
Ik geef toe, dit is geen bemoedigend begin. Ik dwing u er niet toe verder te lezen. Het slot is evenmin opwekkend.
Een paar maanden geleden had ik hem ontmoet. Hij was een gepensionneerd Indisch spoorwegman, die de hoop koesterde van zijn pensioen nog enkele jaren in Holland na een leven van hard werken in de tropen rustig te kunnen genieten. Zoo wikt de mensch….
Hij was een eenzame. Hij was gescheiden van zijn vrouw, en z´n twee kinderen waren reeds getrouwd — in Indië. Toen ik hem in een van de Haagsche straten ontmoette, was hij op zoek naar kamers. Hij was teneergeslagen en ik bespeurde een zekere onrust in hem. Kamers zoeken is geen prettig werk, redeneerde ik bij mezelf en zoo verklaarde ik de neerslachtige bui, waarin ik hem na jaren voor het eerst in Holland had ontmoet.
Eenige weken geleden kwam een van mijn dameskennissen naar mij toe:
— U ontvangt geregeld Indische kranten is ‘t niet ? Kunt u er nu en dan een paar missen? We hebben een Indischman op kamers en die…..
— Natuurlijk, zei ik. En prompt iedere week ging er een pak Indische kranten naar het opgegeven adres.
— En hoe gaat ‘t met je Indischmannetje? vroeg ik op zekeren dag, toen ik m’n vriendin ontmoette.
— Dat gaat nogal. Eigenlijk een zielig geval. Zijn kinderen zitten in Indië en hij is van z´n vrouw gescheiden. Hij kent hier maar weinig menschen.
U begrijpt het natuurlijk al. De kranten waren bestemd voor den gepensionneerden spoorwegman, den eenzame, die hier zoo vreemd en bijna schichtig rondgekeken had na zooveel jaren van afwezigheid. Ik heb trouw de kranten laten bezorgen en nam me stellig voor hem eens te gaan opzoeken.
Maar een week later kreeg ik een telefoontje:
— U behoeft geen kranten meer te sturen……
— Is-ie vertrokken? — Nee, hij is zwaar ziek. Een dubbele long-ontsteking.
Een dag later zat ik aan zijn bed. Een huurkamer, zooals er duizenden in het Haagje zijn; het is dus niet noodig het interieur te beschrijven. Op een kastje stond een portret, een foto van z´n kinderen. Hij ademde moeilijk. Zijn toestand was al hopeloos.
— Wil ik de kinderen een telegram sturen? vroeg ik.
— Laat maar, zei hij mat.
— Heb je heelemaal geen familie meer in Holland?
Het bleef even stil.
— Wij in Indië zijn niet familieziek, bracht hij er met moeite uit.
Even later sprak ik de verpleegster; hij had een getrouwde zuster in Nijmegen, maar daar kwam hij nooit.
Hij bleef mij aankijken en schudde het hoofd. En terwijl ik hem daar in die halfduistere ongezellige kamer, bleek en lijdend zag liggen, drongen Indische beelden zich aan mij op, vol zon en levensvreugde uit de dagen waarin ik hem in Indië in zijn volle activiteit had gekend. Wij zijn niet de regisseurs van ons eigen levensspel, maar hier waren op het slot wel héél zware accenten gelegd…
Het bleef nu lang stil in de kamer. Zijn ademhaling was moeilijk. Zijn vingers trekken aan de dekens en zijn oogen zochten de wanden af.
In den nacht daarop is hij overleden. De vreemde verpleegster was er bij. Een vreemde had zijn oogen gesloten en z’n handen op het laken gekruist.
Den volgenden morgen hoorde ik de bijzonderheden. Zijn zuster, telegrafisch gewaarschuwd, was den vorigen avond overgekomen. Hij had haar niet herkend; gelukkig maar, hij heeft niet kunnen zien dat zij volkomen onverschillig, zonder een spoor van ontroering, naast zijn sterfbed had gestaan.
— ’t Was vreeselijk, zei de verpleegster. Ze verontschuldigde zich, dat ze in jaren niets van hem had gezien of gehoord, maar ‘t was toch haar bloedeigen broer.
— Vroeg ze nog iets?
— Of er geld voor de begrafenis was…
Een uur later is ze weer vertrokken. Ze had een dagretourtje genomen. Op het kastje stond nog het portret van de kinderen. Ik had een gevoel of het gelaat van den doode er naar toegewend lag. In mijn herinnering leeft hij nu verder als de eenzame Indischman. Ik hoop maar dat er niet veel zóó eenzaam zijn als hij in het Haagje, dat voor de gerepatrieerden terecht de reputatie heeft van een paradijsje van gezelligheid…
Met dank aan de Javapost.´
x
Opmerkingen
53
INDISCHE PETITIE TvW’66
Indische zaak - Het Traktaat van
Wassenaar 1966
Hier Onderteken petitie < of > Kijken wie er getekend hebben
< of > Laatste Updates
25
Het schijnt soms moelijk te zijn om het begrip naastenliefde binnen de familiekring ten berde te brengen. Het is makkelijker zich aan buitenstaanders te proyecteren met het mooiste masker. Welnu, in 2009 bezocht ik weer eens mijn roots, d.w.z in het bijzonder Magelang mijn geboorte plaats, en Semarang plaats van mijn naoorlogse jeugd. In Magelang. Na mijn bezoek aan de familie nu bewoners van het oude huis, bezocht ik ook op hun aanraden een oude buurman, hij was al 92 jaar oud die aan TBC in verregaand stadium, leed. Het betrof een "Warga Negara" die voor deze status koos omdat hij meende het toch te kunen klaren maar wiens vrouw en kinderen in 1960 verkozen naar Nederland te trekken. Hoewel hij alleen woonde in de vrij grote woning, kreeg hij puntueel hulp van de buur-familie die hem van zijn maaltijden voorzag en zo nu en dan bezochten hem parochianen van de Paroki Santo Ignatius. Ik bleef die middag met hem. Toen ik hem over zijn familie vroeg werd het wat moeilijk. De laatste en enigste brief die hij van zijn vrouw en kinderen had ontvangen dateerde van 1961, waarin ze vertelden dat ze het na hun aankomst in Nederland moeilijk gehad hadden met enige tijd in een contract-penson maar daarna een eigen woning kregen. Ze vroegen hem toch maar over te komen. De mogelijkheid over te kunnen komen werd hem echter vanuit Nederland geweigerd. Sinds dien heeft hij nooit meer van zijn vrouw en kinderen gehoord ondanks de brieven die hij stuurde. In 1968 werden hem zijn laatste brieven geretourneerd als onbestelbaar. Toen ik hem voorstelde in Nederland na te gaan waar ze verbleven, schudde hij al hoestend, zijn hoofd. "Laat maar, meneer. Mischien beter zo, ik wil geen onheil veroorzaken..". Na mijn terugkeer hebben we wat gecorrespondeerd In Juli 2010 kreeg ik bericht van de familie in Magelang dat hij,in alle ewenzamheid, s overleden. Geen familielid die over hem kon treuren.