Toch onderzoek naar koloniale oorlog
Bron : NICC - Magazine editie december 19.12.2016
Er komt toch een uitgebreid onderzoek naar de gewelddaden in Indonesië tijdens de periode 1945 tot 1949. Twee conflicten speelden in deze periode een grote rol, de Bersiap, waarbij heel veel Nederlandse en Nederlands-Indische mensen door bendes revolutionaire jongeren werden aangevallen en vaak op gruwelijke wijze vermoord met onder andere klewangs (grote kapmessen) en bamboe speren. De Chinese gemeenschap onderging hierbij hetzelfde lot. Deze gebeurtenissen vonden plaats met name op Java. Ten tweede de koloniale oorlog, beter bekend als de politionele acties, die volgden op de onafhankelijkheidsverklaring van Soekarno en Mohamed Hatta.
Rémy Limpach
Het onlangs verschenen (en in eerdere edities besproken) boek van historicus Rémy Limpach: “De brandende kampongs van
Generaal Spoor” heeft uiteindelijk het Kabinet over de schreef getrokken om toe te stemmen in een uitgebreid onderzoek naar de gewelddadige gedragingen van het Nederlandse leger in een poging de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië de kop in te drukken.
Sinds de “Excessennota” van 1969 was het officiële standpunt van de overheid altijd dat de gewelds-explosies slechts incidenten waren. Het boek van Limpach heeft onomstotelijk bewezen dat dit echter eerder een systematische gang van zaken was dan uitzondering.
Direct na het verschijnen van het boek liet Minister Koenders al weten, een onderzoek niet langer uit te sluiten. Hij zei toen: “Het is belangrijk dat we als land in de spiegel van de geschiedenis durven kijken, zeker als wij zelf andere landen aanspreken. Nederland neemt nu de verant-woordelijkheid; die zwarte blad-zijde kan niet zomaar omgedraaid worden. Ook wij moeten in het reine komen met onze eigen geschiedenis”.
Ook Minister President Mark Rutte verklaarde tijdens zijn wekelijkse persconferentie op vrijdagmiddag 2 december jl.: “We moeten nu weten wat er precies gebeurd is”.
Al veel langer wordt gepleit voor een groot wetenschappelijk onderzoek naar de dekolonisatie van Indonesië. De regering vond een dergelijk onderzoek onnodig, maar nu gaat men schoorvoetend toch akkoord. Voorwaarde is echter wel dat bij dit onderzoek niet uitsluitend gekeken moet worden naar het optreden van de Nederlandse militairen, maar ook de politiek en het bestuur van destijds in Indonesië zelf. Bovendien stelt men dat Indonesië eveneens in de archieven moet duiken teneinde de wandaden en de bloedige moordpartijen van de Permuda’s tijdens de Bersiap
aan het licht te brengen. Het zou dus een allesomvattend onderzoek moeten worden, iets waarvan D66 vorig jaar ook al een voorstander was. Drie jaar daarvoor hadden de directeuren van drie grote onderzoekscentra, waaronder het NIOD, ook al gepleit voor een groot onderzoek naar het optreden van Nederland en Nederlandse militairen in voor-malig Nederlands-Indië van 1945 tot 1949. Het kabinet weigerde hier echter bij voortduring op in te gaan.
Moeizaam proces
Nu zet het Kabinet dus eindelijk na een lang en moeizaam proces de stap om de “zwarte bladzijde” onder ogen te komen en het boetekleed aan te trekken. Het onderzoek wordt door de Nederlandse staat gefinancierd en zal naar alle waarschijnlijkheid vier tot zes jaar in beslag gaan nemen. Ook de rol van de politiek in die tijd zal aan een scherp onderzoek onderworpen worden.
D66 parlementslid Sjoerd Sjoerdsma noemde het besluit: “Een opmaat naar erkenning en cruciaal voor onze eigen geloofwaardigheid”.
Na die erkenning volgen uiteraard excuses, schadevergoedingen en tenslotte de moeizame weg van wie waarvoor verantwoordelijk genoemd moet worden. Zijn het de individuele militairen geweest, hun directe commandanten, de legerleiding, de politici van destijds.....? Mede hierom heeft het Kabinet zich altijd zeer terughoudend opgesteld.
Normaal gesproken worden erg gevoelige zaken zo in de aanloop naar verkiezingen altijd stilgelegd.
Dit vormt daarop de spreek-woordelijke uitzondering. Sterker nog, dit is zelfs explosief, omdat er nog steeds militairen en politici uit die na-oorlogse periode ion leven zijn. Het tekent echter wel de noodzaak van het Kabinet om de feiten alsnog boven water te krijgen.
Indië-veteranen
De politiek erkent dat het onderzoek zeer gevoelig ligt en “pijnlijk” kan zijn voor betrokken Indië-veteranen die bij het geweld betrokken waren.
Echter, wat SP en D66 betreft hoeven die Nederlandse militairen beslist niet aan de schandpaal genageld te worden. “De primaire verantwoordelijkheid ligt bij de politiek, dat moge duidelijk zijn”.
Een aantal Indië-veteranen erkent de feiten zoals die dor Rémy Limpach in zijn boek worden aangetoond. “Hij heeft gelijk. We wisten het. Maar op alle niveaus is extreem geweld gebruikt”. Het is goed dat het nu na zoveel jaar toch in de openbaarheid komt. Jarenlang hebben historici niet durven schrijven wat zij wisten. Evengoed had het boek dertig, veertig jaar geleden geschreven kunnen worden. Dat dit niet gebeurde, is mede toe te schrijven aan de veteranen-lobby, die nu na het verschijnen van het boek van Limpach er niet meer onderuit kan. “Je kunt nu niet meer wegkijken. Wat gebeurd is, is gebeurd. Ondanks dat de overheid ons stuurde, moeten we erkennen dat we zelf daar ook volkomen fout zijn bezig geweest”.
Er heeft altijd een taboesfeer over gehangen die wordt toege-schreven aan een zwijgcultuur onder de veteranen. Deze werd gevoed in termen als: “Ja maar de Indonesiërs.....” Natuurlijk waren de Indonesiërs ook niet vies van smerige oorlogstactieken en dat dit reacties van de Nederlandse militairen uitlokte was begrijpelijk. Maar of dit de excessen op zo’n grote schaal en met die intensheid rechtvaardigde, moet echt onder-zocht worden. Duidelijk is dat aan boord van de schepen op de terugweg naar Nederland onder-ling werd afgesproken, dat het beter was om “het er maar liever nooit over te hebben”.
Premier Rutte heeft bij zijn bezoek aan Indonesië met President Joko Widodo gesproken over de start van het onderzoek, zodat de onderzoekers toegang zullen krijgen tot de juiste plaatsen en documenten. Er zijn afspraken gemaakt dat Indonesië meewerkt aan het onderzoek en de Bersiap periode tegen het licht gaat houden.
Het onderzoek zal uitgevoerd worden door onder andere het NIOD (Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocide-studies). Het Veteranenplatform heeft te kennen gegeven dat het nauw bij het onderzoek betrokken wil worden. Ook zouden veteranen als klankbord kunnen fungeren en documenten, foto’s en ander materiaal kunnen aandragen, aldus voorzitter Hein Scheffer.
Het veteranenplatform gaat ervan uit dat het onderzoek zal, bijdragen aan de juiste beeld-vorming over wat er destijds tijdens de gehele dekolonisatie is gebeurd, gezien vanuit alle perspectieven van waarden, normen en opvattingen van die tijd.
Hans Vogelsang
Opmerkingen