Willem Vermeend en Rick van der PloegFoto: DalhuijsenOp weg naar een nieuw belastingstelsel
Willem Vermeend en Rick van der Ploeg
Een groot deel van de beschouwingen ging over het voornemen van het kabinet om het ingewikkelde belastingstelsel ingrijpend te herzien. Alle partijen gebruikte het debat om bij Rutte nu al hun wensenlijstjes in te leveren. Die bevatten overigens weinig verrassingen; ze stonden al in de verkiezingsprogramma’s. De premier ging terecht niet in op deze Poolse landdag rond de bouw van een nieuw stelsel. Wel beloofde hij haast te maken en te streven naar een zo breed mogelijk draagvlak.
De ingrijpende belastingherziening van 2001 laat zien dat het een gigantische klus is die niet op een achtermiddag gerealiseerd kan worden. Vanaf de start tot de inwerkingtreding was daarmee bijna vier jaar mee gemoeid. Rutte gaf aan dat het kabinet naar een kortere bouwtijd zou streven. Gezien de voorbereidende rapporten uit 2010 en 2012 van belastingcommissies kan dat inderdaad.
Met de juiste aanpak en als alles meezit is het mogelijk om het totale wetgevende proces dat tot een nieuw stelsel moet leiden voor 2017 af te ronden. Dan moet er vandaag met wetgeving begonnen worden op basis van een strak tijdschema waarbij de premier naast de bewindslieden van financiën een regierol vervult en werkende weg in overleg met de coalitiepartners knopen doorhakt. Dat betekent ook elke veer tien dagen een voortgangsrapportage met knelpunten en beslispunten waardoor de vaart er in blijft. Die aanpak is gevolgd bij de herziening 2001.
Maar deze succesvolle methode was alleen mogelijk door stokpaardjes en ideologie zoveel mogelijk te negeren. Wanneer discussies over vermeende linkse of rechtse voorstellen het bouwproces gaan beïnvloeden, wordt het niks en kun je er beter maar niet aan beginnen. Vooraf moet daarom duidelijk worden vastgelegd wat het kabinet met het nieuwe stelsel wil bereiken. Daarover moet in ieder geval tussen de coalitiepartners en partijen die steun willen geven aan de herziening overeenstemming bestaan. In de brief van staatssecretaris Eric Wiebes van 16 september worden een aantal keuzes opgesomd die daarbij een rol kunnen spelen. Maar ze zijn nog onvoldoende uitgewerkt voor een adequate start.
Meer groei en meer banen
In de jaren na de herziening in 2001 is het belastingstelsel in de loon- en inkomstenbelasting door politieke wensen opgetuigd met fiscale toeslagen, kortingsregelingen en fiscale faciliteiten. Volgens Wiebes, de verantwoordelijke staatssecretaris voor onze belastingen, is het stelsel zo ingewikkeld geworden dat het door de belastingdienst niet meer goed is uit te voeren. Zijn opvatting wordt breed gedeeld en naar tegenstanders van een vereenvoudigingsoperatie moet je zoeken.
Dat wordt anders, zo was ook onze ervaring bij de herziening in 2001, als duidelijk wordt dat er bij de ‘grote opruimdag’, zoals Wiebes dat in zijn brief noemt, er fiscale voordeeltjes en aftrekposten gaan verdwijnen. Belanghebbenden komen dan massaal in beweging. Dat zal ook nu weer gebeuren en kan afbreuk doen aan de beoogde vereenvoudiging en effectiviteit van het nieuwe stelsel. Het zou daarom een verkeerde werkwijze zijn om nu al bij de bouw met al die mogelijke protesten rekening te houden.
Een nog grote probleem dan de ingewikkeldheid is dat lastendruk van het stelsel. Vooral het afgelopen decennium is de druk van belastingen en premies over het loon, over arbeid dus, oplopen tot een van de hoogste in Europa. Dat remt onze groei en kost jaarlijks vele tienduizenden banen. Daar ligt de echte opgave van de belastingherziening; die druk moet fors om laag.
Voor het komende decennium is verreweg het grootste probleem van ons land een te lage economische groei en een gebrek aan voldoende (nieuwe) banen. Voor extra werkgelegenheid en behoud van onze welvaar hebben we groeipercentages nodig die jaarlijks gemiddeld rond 2-2,5% liggen. Om in de buurt te komen van dit percentage is in ieder geval en belastingstelsel nodig dat de groei aanwakkert en ondernemen en werken stimuleert. Bij de herziening zou dit de centrale doelstelling moeten zijn.
Tegelijk weten we ook dat de banencreatie van vandaag en morgen vooral moeten komen van ondernemers in het midden- en kleinbedrijf. Zowel bij grotere bedrijven als de overheid is er sprake van een afnemende werkgelegenheid. Banen worden in ons land in hoofdzaak gecreëerd door ondernemers met 1 tot 50 werknemers en ook start ups helpen mee. In toenemende mate zal ook de opkomst van de nieuwe maakindustrie voor extra werkgelegenheid zorgen. Het vernieuwde stelsel moet deze banencreatie bevorderen. Hoe? De beste en methode is het verkleinen van de werknemers en werkgeverswig. Om een werknemer bijvoorbeeld netto 20 uur te kunnen betalen is een werkgever gemiddeld veelal meer dan 30 euro aan loonkosten kwijt. Een verkleining van deze wig levert werk op. Dat geldt ook voor een verlaging van de lastendruk op werknemers door de fiscale arbeidskorting te verhogen.
10 miljard nodig
Het kabinet wil de herziening financieren met het snoeien in de meer dan 100 aftrekposten, vrijstellingen en heffingskortingen van bedrijven en burgers en een verhoging van de belastingen op consumptie, zoals de BTW. Daarnaast denkt Rutte 3-5 miljard euro uit de schatkist nodig te hebben als ‘smeergeld’ zodat het stelsel tevens leidt tot evenwichtige inkomenseffecten. Bij een herziening die echt zoden aan de dijk zet als het gaat om het aanjagen van groei, werk en ondernemen is dit bedrag veel te gering. Ook om een redelijk inkomensbeeld te realiseren is te weinig Voor een in alle opzichten succesvol nieuw stelsel heb je ten minste 10 miljard euro nodig.
We beseffen dat dit bedrag nu nog niet beschikbaar is, maar bij de herziening van het stelsel moet je daar nu al wel rekening mee houden. Bouw een stelsel waarin een netto lastenverlichting zit verwerkt van ten minste 10 miljard. De komende jaren heeft Rutte 2 voldoende beleidsmogelijkheden om er voor te zorgen dat dit bedrag in 2017 beschikbaar is als het nieuwe stelsel van start gaat
Antwoorden