Exotische cruise in Indonesië Door: Thea Detiger
Verreweg de meeste cruise-maatschappijen doen niet meer dan een of hooguit twee havens in Indonesië aan. De Holland America Line (HAL) heeft sinds kort een complete rondreis langs de steden Jakarta, Semarang en Soerabaja en de eilanden Bali, Lombok, Komodo en Celebes. Ideaal voor reizigers die op een comfortabele manier binnen veertien dagen bezienswaardig-heden en oude Nederlandse gebouwen op Java willen zien, rijstvelden op Bali en Lombok en de reuzenvaranen van Komodo.
Terwijl aan de ene kant van de ms. Rotterdam de zon ondergaat, staat aan de andere kant van het schip de volle maan. De aanvankelijke teleurstelling bij onze aankomst die ochtend in de weinig prozaïsche overslaghaven van Tandjungpriok zo’n achttien kilometer ten noorden van Jakarta, is op slag verdwenen. Terwijl de duisternis invalt, passeren we bij het wegvaren houten schepen verlicht door lantaarns op palen die als grote kaarsen op het dek staan. Hier begint het sprookje van de Gordel van Smaragd gezien vanaf het water. Sommige dingen zijn natuurlijk totaal veranderd vergeleken met de tijd dat de Hollanders met de boot naar Indië gingen. Zoals het verkeer dat zo ontzettend druk is dat er bij de excursies politie-escorte aan te pas komt om de bussen door de file te loodsen en op tijd terug te krijgen bij het cruiseschip.
Soerabaja
Maar de vissers met hun grote rieten hoeden die bewegingsloos in het ondiepe water bij Bali staan en de kleurrijke bootjes rond Lombok, die met hun karakteristieke zijarmen spinnen op het water lijken, zijn nog altijd hetzelfde. Net zo goed als het oude kantoor van de Rotterdamse Lloyd aan de kade van Soerabaja. Hoeveel Indië-gangers moet dat gebouw met zijn groene koepel hebben gezien als ze hier aankwamen of naar een andere bestemming in het eilandenrijk vertrokken.
In elke haven worden we welkom geheten door een gamelanorkest en een Indonesische dansgroep. Natuurlijk zijn er ook de nodige taxichauffeurs, die zichzelf om het hardst aanprijzen. Maar het Indonesische avontuur van de HAL is niet alleen een feest voor de passagiers, van wie 35 procent uit Nederland komt.
Het is ook een belangrijke gebeurtenis voor de bemanning van de ms. Rotterdam, die voor de helft uit Indonesiërs bestaat. Ieder personeelslid mag per haven maximaal vier familieleden of vrienden ontvangen en rondleiden op het schip. Terwijl de passagiers op excursie gaan, worden de Indonesische gasten ontvangen in een grote tent aan de kade. De teller staat aan het eind van de reis op 4000 bezoekers.
Rondje Indonesië
„Het gaat mij nooit vervelen”, zegt Peter (74) uit Den Haag, die al maanden op de ms. Rotterdam verblijft en het rondje Indonesië voor de derde keer maakt. „Na het overlijden van mijn vrouw heb ik me in februari 2013 voorgenomen mijn leven voor een groot deel op een cruiseschip door te brengen. Ik heb een aantal maatschappijen uitgeprobeerd en de Holland America Line beviel me het beste. Ik voel me hier helemaal thuis. Ik spreek veel mensen en de bemanning, die zich persoonlijk om me bekommert, is als familie voor mij. In welk verzorgingshuis heb je het zo goed als hier. Het eten is fantastisch en met veel fruit en groente ook nog heel gezond. Mijn was wordt gedaan, de kamer wordt schoongemaakt en nergens is de dokter zo dicht bij de hand als op een cruiseschip.” Speciaal voor de Indonesische festiviteiten aan boord zoals een rijsttafel-buffet, een Indonesische High Tea en een theateroptreden van het Indonesische personeel, heeft Peter een sarongaangeschaft. Het wordt op prijs gesteld op het middelgrote schip waar iedereen elkaar algauw een beetje kent en waar na Engels Nederlands de tweede voertaal is. „Ik voel me totaal niet eenzaam. Met mijn Indonesische telefoon-kaart en dankzij het internet onderhoud ik mijn contacten misschien nog wel beter dan thuis en ik lees elke dag De Telegraaf.”
Tropische storm
Cruisedirecteur Mike Mahn uit Rotterdam hoort het lachend aan. Hij is verantwoordelijk voor het wel en wee van alle 1404 passagiers en voor alle bemanningsleden, die onderin het schip hun eigen fitness, recreatieruimte en bar hebben. Maar hij lijkt er zijn hand niet voor om te draaien. Tijdens onze reis is de oudste passagier 91.
„We doen er alles aan om iedereen optimaal te verzorgen. Je kunt hier ook met een rollator uit de voeten. Maar een scootmobiel is niet mogelijk. Die past niet in de hut. En mensen aankleden doen we ook niet. Onze grootste uitdaging zijn de onverwachte omstandigheden die je op zee kunt treffen. Vanaf het moment dat we van de kapitein hoorden dat hij de koers moest verleggen vanwege een tropische storm op Bali, zijn we van vijf uur ’s morgens tot negen uur ’s avonds in de weer geweest om alle excursies en afspraken in de daaropvolgende havens te verzetten.” Het gros van de Nederlandse passagiers heeft wel een bepaalde binding met Indonesië zoals familie die er gewoond heeft, een oma die in het Jappenkamp heeft gezeten of een vader die hier na de oorlog als dienstplichtige heen werd gestuurd. Het wordt dan ook wel gewaardeerd dat kapitein Hans Mateboer op de Javazee een kleine omweg vaart om boven de in 1942 door de Japanners tot zinken gebrachte ms. De Ruyter met de scheepstoeter een eerbetoon af te geven.
Toeristisch Bali
Mateboer: „Het is niet alleen omdat het een Nederlands schip was met de beroemde schout-bij-nacht Karel Doorman aan boord. Ik zou het bij de Prince of Wales ook hebben gedaan”, zegt de Nederlandse kapitein, die nog heeft meegewerkt aan de opzet van de cruiselijn van Disney. Zijn gevoel voor show is te zien in de winkel waar drie grappige kinderboeken van zijn hand te vinden zijn over grote vriendelijke containerschepen, brutale sleep-boten en vijandige piratenboten.
“Hoewel de Holland America Line nu helemaal vanuit Seattle in de Verenigde Staten wordt aangestuurd, is de Indonesië-cruise natuurlijk wel ingegeven door de historische banden tussen Nederland en Indonesië vanaf de tijd van de VOC. Terwijl de organisatie keek waar de meeste bezienswaardigheden zijn en een goede infrastructuur, lette ik alleen op de vaarroutes en in welke haven je makkelijk kunt aanleggen. Bali is niet mijn favoriet. Het is een nauwe zeestraat en er staat een sterke stroming. Maar je kunt er toeristisch natuurlijk niet omheen.”
Volgens Indonesië-kenner Kester Freriks vond men Bali in de tijd van de VOC al geheimzinnig en angstaanjagend. Hij begeleidt op het schip een groep van vijftig leden van het IVIE (Instituut Voor Internationale Excursies), die eigen lezingen over Indonesische literatuur hebben en eigen op erfgoed gerichte excursies.
Dag van de Stilte
Ook de schrijver Johan Fabricius noemt Bali in 1941 nog: Eiland der demonen. We komen er net aan voor Nyepi (Dag van de Stilte), terwijl de voorbereidingen voor het Festival van de Geesten in volle gang zijn. Overal staan grote carnavalspoppen, die de boze geesten moeten voorstellen. Op de Dag van de Stilte verstopt iedereen zich 24 uur lang in zijn huis om de geesten op een dwaalspoor te brengen. Als ze het idee hebben dat het eiland onbewoond is, trekken ze wel verder.
De Amerikaanse, Canadese en Australische passagiers kennen Bali vooral door Hollywood en de bestseller ’Eat, pray, love’. Ze begrijpen niet waarom wij warm lopen voor het Oranjehotel (nu Hotel Madjapahit) en de Simpangsche sociëteit in Soerabaja, waar de Nederlanders vroeger grote feesten hielden, voor de postkantoren op Java, waar nog onze vertrouwde grote rode brievenbussen staan, en voor het station in Semarang dat nu spoorwegmuseum is. Voor hen is Indonesië de mystiek van Bali. Ze denken aan Julia Roberts, die in de film ’Eat, pray, love’ op zoek naar de ware liefde langs de rijstvelden fietst, en aan de Balinese luwakkoffie, de duurste koffie ter wereld, uit de film ’The bucket list’ met Jack Nicholson.
Op de koffieplantage Teba Sari kun je de kostbare koffie drinken en horen op welke vreemde manier hij tot stand komt. De luwak is een civetkat die fruit en rode koffiebessen eet. Terwijl het vruchtvlees van de bessen verteert, blijft de pit intact. In het maag-darmkanaal van het dier ondergaat hij een fermentatie die de exquise smaak oplevert.
Lombok
Om die smaak te behouden worden de pitten, die worden teruggevonden in de ontlasting van de luwak, licht geroosterd. Vroeger verzamelde men luwak-ontlasting die men op het erf of in het bos vond. Maar sinds de vraag na de film uit 2007 enorm is toegenomen, worden de dieren steeds vaker in kooien gehouden waardoor de ontlasting makkelijk te verzamelen is. Reden om nooit meer luwakkoffie te drinken. Als er geen vraag meer is, krijgen deze mooie nachtdieren misschien weer een normaal bestaan.
De rijstvelden van Julia Roberts, waar bijna geoogst kan worden, zien er vrolijk uit met hun wapperende vlaggetjes tegen de vogels. Al kun je voor rijstvelden beter naar onze volgende bestemming Lombok, waar nog 70 procent van het inkomen uit de landbouw komt, terwijl op Bali 90 procent van de bevolking van het toerisme leeft.
„Ik vrees dat dit het laatste rijstveld is van Ubud”, zegt een verdrietige oude hippie, die we in het Tropical View Cafe tegen het lijf lopen. Vanaf de drukke Monkey Forest Street in het populaire kunstenaarsoord kun je het niet zien. Maar achter het Tropical View Cafe loopt een vrouw langs een smal paadje tussen de hoog opgeschoten rijstplanten met de maaltijd voor haar op het land werkende man op haar hoofd.
Hindoetempels
„Ik heb hier 35 jaar geleden maanden als backpacker geleefd. Er was bijna geen auto te bekennen. We deden alles op de fiets. Mijn vrienden hadden me al gewaarschuwd dat het zo veranderd is. Maar ik wilde het toch met eigen ogen zien. Straks vlieg ik naar Singapore om met jullie schip van de Holland America Line langs India en de Middellandse Zee terug te varen naar Rotterdam.” Zo zie je maar weer dat zelfs de wildste babyboomer zich op een gegeven moment overgeeft aan de luxe van een cruiseschip.
Ondanks het toerisme heeft Bali, vooral door de vele Hindoetempels en de gewoonte van de inwoners om dagelijks bloemenoffers te brengen, zijn charme nog niet verloren. Nog steeds bloeit de kunstnijverheid. Vooral houtsnij-werk en zilverbewerking. In Lombok zijn dat naast de beroemde parels de potten-bakkerijen en de hoogstaande weeftechnieken.
We bezoeken de kunstenaars-dorpen in een wagentje met een paard ervoor. Geen toeristisch vervoermiddel want de hele bevolking maakt er gebruik van. Ook de dorpen van de Kuta zijn nog authentiek bewoond door de oorspronkelijke Sasakbevolking. En de Beach in Lombok is paradijselijk en onbedorven in vergelijking met het gelijknamige strand op Bali.
Hoogtepunt
Hoogtepunt van de reis voor natuurliefhebbers is het eiland Komodo waar de zeldzame reuzenvaranen leven. Als we zien dat de prehistorisch aandoende dieren altijd op dezelfde plek worden aangetroffen, rijst de vraag of de natuur hier misschien een handje wordt geholpen. Maar het belangrijkste is dat de zeldzame diersoort overleeft.
Het feit dat de Nederlanders die de dieren in 1910 ontdekten al direct beschermingsmaatregelen troffen, geeft voldoening. Nu het koraal nog, waar het groene eiland royaal over beschikt, maar dat wel degelijk bedreigd wordt. Het beroemde roze strand krijgt zijn kleur door de vele rode koraalkorreltjes tussen het witte zand. Volgens de natuur-beschermers van het Nationale Park Komodo is dat afbraakproces inmiddels gestopt. Snorkelend kunnen we inderdaad constateren dat zich tussen de kleurrijke vissen groen, blauw, wit en ook volop rood koraal bevindt. En zo maken we hoogtepunt na hoogtepunt mee op deze zeer bijzondere trip langs Nederlands erfgoed.
Reiswijzer cruise Indonesië
De 14-daagse Indonesië-cruise van de ms. Rotterdam begint en eindigt in Singapore. Het is onderdeel van de 90-daagse cruise Passage naar het Verre Oosten. Die cruise vertrekt in 2015 op 7 januari uit Rotterdam. Het traject Indonesië is van 17 februari tot 3 maart. Zie voor meer info, prijzen en boekingen www.hollandamerica.com
Tips
De munteenheid in Indonesië is de Rupiah. In Jakarta, Bali en Lombok kun je meestal ook wel
Ms. Rotterdam
betalen met Amerikaanse dollars. Maar als je een taxi met een meter wilt nemen, kun je beter in roepias betalen. 10.500 Rupiah is gelijk aan 1 dollar. Wij betaalden voor een taxi in Bali en Lombok voor de hele dag, circa zeven uur, 60 dollar, zonder afdingen. In Soerabaja rijdt vanaf House of Sampoerna Museum aan de Jalan Taman Sampoerno 6 van di t/m zo
om 09.00, 13.00 en 15.00 uur een gratis bus langs de historische hoogtepunten van de stad.
Vanaf Balai Pemuda, het gebouw waar vroeger de Simpangsche sociëteit zat en nu de VVV gevestigd is, rijdt elke dinsdag, zaterdag en zondag de Surabaya Shopping & Culinary Track. Kosten 7500 Rupiah p.p. Adres Jalan Gubernur Suryo 15.
Bron: De Telegraaf, Reiskrant.
LET OP: met ingang van 17 augustus wordt de Indonesische Rupiah aangepast. (zie rubriek Korte Berichten)
Antwoorden