KRIJGSGEVANGEN KNIL-SOLDAAT RON SCHOLTE (91) OVERLEEFDE DE ATOOMBOM
bron Telegraaf van 6/8-2015
’De geur van verbrand vlees zal me altijd bijblijven’
Hij staat er zoals elk jaar bij stil. Maar ook nu, precies zeven decennia later, vooral niet te lang. Want aan details van toen terugdenken, maakt krankzinnig. Daarvan is Ron Scholte (91) overtuigd. Hij zag plutoniumbom Fat Man, afgeworpen door de Boeing B-29 Superfortress Bockscar van captain Charles W. Sweeney, naar beneden zeilen. Tot die flits en de allesvernietigende knal.
„Als krijgsgevangenen groeven we kelders aan de voet van de heuvels, omdat onze schuilplekken niet veilig waren. Zo was tijdens eerdere Amerikaanse aanvallen op Nagasaki gebleken”, vertelt hij. „Ik stond in een tunnel toen iemand om 11.02 uur in de ochtend schreeuwde dat er ’iets’ uit de lucht viel. Vlak na het felle, bliksemachtige gele licht dook ik in die door mij zelf gegraven schuilkelder, net voor de aardbeving losbarstte. Dat heeft me behoed voor brandwonden, radioactieve straling en de dood.”
Negen Nederlandse kameraden, allen gedetineerd in kamp Fukuoka 14, kwamen wel om, net als uiteindelijk meer dan 100.000 Japanners. Onmiddellijk, door de niet te blussen branden. Later, soms jaren later, als gevolg van leukemie.
’KNIL-militiesoldaat 8924’ Ron Scholte werd op 3 april 1943 aan boord van de Hawaiimaru – een door de Japanners tot gruwelgevangenis omgebouwd vrachtschip – van zijn geboorteplaats op Java naar Nagasaki getransporteerd. Hij overleefde lange jaren van Japanse wreedheden.
„Toen Fat Man was gevallen, strompelde ik driekwart blind de tunnel uit en belandde in de hel op aarde. Mensen zonder gezicht, stapels verbrande lijken, een niet te temmen vuurstorm. De zon was verduisterd door rook en stof en die enorme paddenstoel. Als 20-jarige zocht ik met blote handen naar ledematen, hoofden en lijken. We hebben onze luitenant Aalders gecremeerd. Nee, met ’Nagasaki na de bom’ is niets te vergelijken.”
Of het moet de drie dagen eerder in het stadshart van Hiroshima ontplofte uraniumbom Little Boy zijn. Met uiteindelijk in totaal 237.062 doden. Maar de bommen betekenden ook een einde aan de Tweede Wereldoorlog en de redding van vele tienduizenden geallieerde levens. Het bloedbad van de slag om Okinawa deed de Amerikanen huiveren voor nog veel meer slachtoffers na een invasie van de Japanse thuiseilanden.
Dat alles had Paul Warfield Tibbets jr. in gedachten, toen het naar zijn moeder vernoemde B-29 vliegende superfort Enola Gay 6 augustus 1945 in alle vroegte opsteeg van de vooruitgeschoven basis Tinian, stipje in de oneindige Stille Oceaan. De luitenant-kolonel had zijn twaalfkoppige bemanning zelf mogen selecteren. Dus koos Tibbets onder anderen voor Thomas Ferebee als bommenrichter en Theodore ’Dutch’ van Kirk als navigator. Met die laatste, van Nederlandse afkomst, had hij eerder in de oorlog vele aanvallen op door Hitler bezet Europa uitgevoerd.
De crew oefende maandenlang in het afwerpen van Little Boy, al hadden de vliegers tot de avond voor de aanval geen flauw idee waarmee ze op pad zouden gaan. Grootste uitdaging was, zo hadden de wetenschappers van het Manhattan-project in Los Alamos berekend: ontkomen aan de schokgolf. De B-29 kon alleen overleven op een afstand van minstens 12,8 kilometer van de exploderende uraniumbom.
Nóg een uitdaging: het dodelijke wapen zou pas na opstijgen afgemonteerd en geactiveerd worden. Om te voorkomen dat Tinian, Amerikaanse basis relatief dicht bij de Japanse archipel, tot inferno zou worden na een onverhoopte crash op de startbaan.
Paul Tibbets had voldoende cyaankalicapsules bij zich voor elk van de twaalf bemanningsleden. Werd de Enola Gay neergeschoten, dan mochten de Japanners onder geen beding details van de geheime missie achterhalen.
Maar de operatie zou vlekkeloos verlopen. Om 08.15 uur werd Little Boy afgeworpen en dook de Enola Gay in een rechterbocht van 155 graden weg van doel en inslag, op de ultieme vlucht voor de naderende schokgolf. Precies 43 seconden later voelde Tibbets aan een tinteling in zijn tenen dat de bom was ontploft. Een blik naar beneden deed de bemanning huiveren. Hiroshima was verdwenen onder een deken van rook en vuur, onder een enorme paddenstoel.
Ron Scholte, ruim 300 kilometer verderop krijgsgevangen in Nagasaki, had geen idee wat zich in Hiroshima afspeelde. En omdat de Japanners maar bleven dralen met onvoorwaardelijk capituleren, steeg drie dagen later majoor Charles W. Sweeney achter de stuurknuppel van zijn B-29 ’Bockscar’ op. Het toestel zou oorlogsindustriestad Korkura in de nucleaire as leggen, maar vanwege een dik wolkenpak werd na drie mislukte aanlopen gekozen voor het alternatieve doel: Nagasaki.
Opnieuw slecht zicht dwong bommenrichter Frederick Ashworth zijn Fat Man af te werpen op bijna vijf kilometer afstand van het centrum. Maar ook hier bleek de verwoesting uiteindelijk compleet. Foto’s van de stad voor en na de aanval spreken boekdelen.
Ron Scholte was erbij. En de genist had al zoveel ellende moeten ondergaan sinds hij op 17-jarige leeftijd op Java krijgsgevangen werd gemaakt. Vreselijke tijden volgden. Tijdens transport op zee, in diverse kampen. Met uiteindelijk dus Nagasaki als eindpost in de oorlog. Scholte werd door de Japanners gedwongen aan vrachtschepen op de grote Mitsubishi-werf te werken. En in de ochtend van 9 augustus 1945 volgde de atoombom.
„Ik ben uiteindelijk de heuvels ingevlucht, om aan de door de wind aanwakkerende vuurzee te ontkomen”, vertelt de Nederlander. „Die geur van verbrand vlees zal me altijd bijblijven. Afschuwelijk. Kort na de bom werden we bevrijd en verlieten we Japan aan boord van het Amerikaanse vliegdekschip USS Chenango.”
Voor de jonge Scholte volgde vrijwel onmiddellijk de bloedige en omstreden oorlog tegen Indonesische nationalisten. Hij moest zijn dienstplicht nog voltooien en maakte de Eerste Politionele Actie mee. Na enkele jaren bij Shell op Java te hebben gewerkt, koos hij in Nederland voor een loopbaan als beroepsmilitair. Met sergeant-majoor van de genietroepen als afzwaairang.
„Mijn kinderen en kleinkinderen heb ik al die tijd maar weinig verteld over de jaren in Japan, over de atoombom op Nagasaki”, zegt hij. „Ik wilde het vooral eerst zelf uit mijn hoofd bannen. Dat verbrande kindje, pal naast die al eerder omgekomen moeder… De stervende baby die ik naar een hulppost droeg. Mijn vijf kinderen mochten ná de oorlog niet worden opgescheept met een oorlogssyndroom. Dat is gelukkig ook niet gebeurd.”
Historisch gerechtvaardigd, die Amerikaanse atoomaanvallen op Japan? Ron Scholte, en als er iemand recht van spreken heeft is hij het, weet dat Little Boy en Fat Man een einde maakten aan WOII.
„Zonder die twee waren er misschien nog eens honderdduizenden geallieerde levens verloren gegaan. Een bom kun je nooit als ’terecht’ bestempelen. Maar wél als noodzakelijk. En dat was 6 en 9 augustus 1945 het geval.”
Na de oorlog werd gesuggereerd dat de vliegers van Enola Gay en Bockscar spijt hadden van hun atoommissies. Zo zouden de captains Charles Sweeney en Paul Tibbets jarenlang in een klooster hebben gebeden voor hun zonden. Niets is minder waar. Tibbets en Sweeney vonden dat de Japanners moesten worden gedwongen tot onvoorwaardelijke capitulatie opdat nog meer geallieerde slachtoffers werden voorkomen. Tibbets, hij overleed in 2004, schreef een boek en gaf lezingen. Vorig jaar stierf het laatste crewlid: Enola Gay-navigator Theodore ’Dutch’ van Kirk. Hij werd 93. Zijn laatste woorden: ,,We waren vijf jaar in oorlog met een vijand die nog nooit van overgave had gehoord. Onder dezelfde omstandigheden deed ik het opnieuw.”
Nadat Albert Einstein president Roosevelt per telegram had gewaarschuwd dat Adolf Hitler mogelijk een nieuwe bom ontwikkelde die in één klap hele steden kon vernietigen, begonnen de Amerikanen in 1939 aan het Manhattan-project.
Doel was voldoende splijtbaar materiaal te produceren voor een atoombom. Vanaf 1943 werkten wetenschappers in het hermetisch van de buitenwereld afgesloten Los Alamos aan het ontsluiten van de kracht van het atoom. Op 16 juli 1945 vond de eerste testexplosie plaats met de Trinity. Vervolgens werden Little Boy en Fat Man voltooid. Ondanks twijfels koos men voor inzet van het nieuwe gruwelwapen. Uit vrees voor 500.000 Amerikaanse doden na een anders noodzakelijke grondaanval op de Japanse thuiseilanden.
ICM 6.8.2015
Opmerkingen
317