Indië, zoals het was

Indië, zoals het was

In 1956 verscheen van Menno van Meeteren Brouwer het schetsboek “Nederlands-Indië zoals het was”. Zo´n titel verkoopt natuurlijk, zeker als de doelgroep bestaat uit personen die net uit Indië zijn vertrokken en nog graag aan hun geboortegrond terugdenken. In de inleiding schreef hij: “Ik hoop dat mijn oude vrienden en bekenden uit die dagen, aan wie ik deze uitgave opdraag, door deze momentjes nog even herinnerd mogen worden aan hun goeden Indischen tijd, aan ´zoals het was´.”

Indië zoals het was? Leo Eland: dorp aan het Tobameer, 1920.

 

Natuurlijk verbeeldden de schetsen van Van Meeteren Brouwer niet Indië zoals het was, maar meer zoals hij, en anderen, het zagen, of, misschien nog beter gezegd: zoals ze het wílden zien.

Maakt het wat uit als we de werkelijkheid een beetje aanpassen? Bij de schilderijen van Leo Eland stellen we ons die vraag niet eens, want ze zijn, zoals de Fransen zouden zeggen, pour le plaisir des yeux, voor het genot om te kijken. En we weten dat Eland meer op zoek was naar de schoonheid dan naar de ethiek.
Bij andere afbeeldingen is echter niet altijd even duidelijk wáár we naar kijken, en speelt vooral de selectie een rol. Het is maar net welke afbeeldingen we graag willen behouden, en waar we regelmatig naar teruggrijpen. 

De media

Omdat niet iedereen een collectie Indië-foto´s bewaart, is het gebruik daarvan in de media des te belangrijker. Deze media fungeren immers als iconografisch doorgeefluik van onze geschiedenis. Zíj beslissen uiteindelijk wat we zullen onthouden. De keuzes van de redacties van die media worden echter bepaald door een veelheid van factoren: toegankelijkheid en copyrights spelen een rol, maar het gemak niet minder. Maar al te vaak wordt teruggegrepen op het gebruik van het zelfde beeld dat symbolisch moet zijn voor een hele periode. Wat heeft ons dit tot dusverre opgebracht?

Een top 5 (voor groter formaat, foto´s aanklikken):

Europese vrouwen in een vrouwenkamp te Singapore buigen voor de Japanners bij het appel, ca. 1945. [KITLV]

De foto van buigende vrouwen in een Japans interneringskamp is een veel gebruikt beeld in de Nederlandse geschiedschrijving van Nederlands-Indië. De foto symboliseert de vernedering van de voormalige koloniale overheerser door de Japanners. Het feit dat deze Japanners niet op de foto staan doet daaraan niet af, in gedachten zien we hen erbij. Overigens, de foto werd waarschijnlijk gemaakt in een vrouwenkamp in Singapore, hetgeen betekent dat de buigende vrouwen niet Nederlands maar Brits zijn.

Soekarno, afgebeeld als een ‘romoesja-leider’. [NA]

De foto van Soekarno als romoesha-leider symboliseert de samenwerking tussen de Indonesische nationalistische beweging en de Japanners. In ruil voor de Japanse steun aan de onafhankelijkheidswens van het Indonesische volk, toont Soekarno hier zijn steun aan de Japanse oorlogsinspanningen. De foto, die op 1 oktober 1944 verscheen in het Indonesische blad Djawa Baroe, werd door de Nederlanders lang gezien als bewijs voor het feit dat Soekarno een soort Mussert was, een collaborateur die ging over (romoesha-)lijken.

x

Soekarno roept de onafhankelijkheid uit van de republiek Indonesia, 17 augustus 1945.

Het jaar 1581 zal de lezer misschien niet meer bekend in de oren klinken. Het is het jaar waarin de Staten-Generaal met de Acte van Verlatinghe afstand deed van gehoorzaamheid aan de Spaanse koning Philips II en de onafhankelijkheid van de Noordelijke Nederlanden uitriep. De datum 17 augustus 1945 staat echter in het geheugen gegrift van iedere Indonesiër. De ´proklamasi´ klonk hard na in alle geschiedenisboeken. Vanaf deze datum zou alles anders zijn.

Propagandist Bung Tomo spreekt tot het Indonesische volk, Soerabaja, oktober 1945.

In de iconografische geschiedenis van Indië is het beeld van de speechende Soetomo (´Bung Tomo´) misschien wel het meest bekend. De foto is niet alleen veel gebruikt in Nederlandse publicaties, maar vooral ook in de Indonesische media. Voor de Nederlanders symboliseert hij het dieptepunt, en voor de Indonesiërs het hoogtepunt van de strijd om de onafhankelijkheid. Bijzonderheden van de foto zijn ook hier niet bekend, zij het dat de foto waarschijnlijk dateert van oktober of november 1945. Bung Tomo (1920-1981) wordt gezien als de held, of zo u wilt, de aanstichter, van de aanval op de Nederlandse gemeenschap in Soerabaja.

x

x
x

Auto van Mallaby, gedood op 31 oktober 1945 te Soerabaja. [IWM -SE 5724]

Nog een andere veel gebruikte foto van de strijd om Soerabaja, is die van de kapotgeschoten auto van de Britse brigadier-generaal A.S.W. Mallaby. De toedracht van de dood van Mallaby is nooit geheel opgehelderd, maar het beeld zegt genoeg: De Indonesiërs wensten geen enkele buitenlandse inmenging meer. De foto is gemaakt door de 9e Legerfoto- en filmeenheid van de Het Britse leger. En o ja, inmiddels weten we het een LaSalle Sedan betrof.

x

x

Een vermoedelijke executie van Indonesische jongeren. Foto afkomstig van album Jacob Ridderhof. [Stadsarchief Enschede]

Misschien nog een zesde foto. Toen hij in 2012 werd ontdekt en voor het eerst gepubliceerd door De Volkskrant, voorspelde NIOD-beeldonderzoeker René Kok dat deze afbeelding waarschijnlijk de schoolboeken zou halen. Nu weten we niet of dat al is gebeurd, maar de kans is heel groot dat Kok gelijk krijgt. De dagbladpers heeft de foto in ieder geval al vele malen opnieuw gebruikt, als voorbeeld van door het Nederlandse leger gepleegde oorlogsmisdaden in de periode 1945-1950. Of dit daarvan een juiste illustratie is, valt overigens te bezien. We weten van wie het album was waaruit de foto afkomstig, maar we weten nog steeds niets met zekerheid van het afgebeelde. Het lijkt op een executie, zeker. Maar is is het dat ook? En is het daarmee ook een executie van Indonesische vrijheidsstrijders? Helaas zullen we dat wel nooit te weten komen. De foto is zijn eigen leven gaan leiden.

Wat opvalt aan deze foto´s is dat ze een grote symbolische waarde hebben. Ze staan voor iets anders, of het nu de Japanse wreedheid betreft, de idealen van de Indonesiërs of de misdragingen van de Nederlandse troepen. En ja, natuurlijk worden ze méér gebruikt naarmate er een grotere communis opinio is met betrekking tot de duiding van het afgebeelde. Ooit werd geen boek over Indië gepubliceerd zonder de projectie van de gordel van smaragd op de kaart van Europa, maar die tijd is voorbij. De laatste hierboven getoonde foto wordt nú veel gebruikt, maar zou enkele tientallen jaren geleden in een lade zijn geworpen.

Wat verder opvalt is dat het alle oorlogsfoto´s zijn. De winnaars van de World Press Photo zijn ook bijna steeds oorlogsfotografen. Misschien begrijpelijk, want oorlogsfoto´s hebben een grotere impact, maar in dit geval extra pijnlijk omdat ze ons beeld van Nederlands-Indië zo zwart inkleuren.

Alternatieven

Het zijn, bewust of onbewust, illustratiekeuzes die grote gevolgen hebben voor hoe we naar Nederlands-Indië kijken. Om te laten zien dat ook andere keuzes mogelijk waren geweest, hier enkele minder bekende foto´s:

Rijsttafel

Toen deze foto gemaakt werd, waarschijnlijk in de jaren ´30, zal hij nauwelijks de aandacht hebben getrokken. Een alledaags tafereel van een gezelschap in een restaurant met op de achtergrond een achttal bedienden met verschillende gerechten, mogelijk deel van een rijsttafel. Nu voelen we ons ongemakkelijk bij het zien van deze afbeelding. Waarom? Natuurlijk door de rasongelijkheid. De klanten zijn blank, de bedienden inheems. Kolonialisme pur sang, gevangen in een beeld.

x

“Uit het verre Indië” [TM/FZF/900-18]

Nog een andere typisch koloniale prent. Een jong stel (hij links, zij rechts) met nog een andere man (een broer?) op de foto voor de familie in Nederland. Zoals bij veel van dit soort foto´s werden de portretten van de achterblijvers in het midden van de foto geplaatst, hetgeen wilde zeggen: we denken aan jullie. Het geweer rechts op de afbeelding geeft aan dat alles onder controle is. “We maken het goed en we zijn veilig”, was de boodschap. Net als in een 17e eeuws schilderij zijn het de details die tellen.

Baboe met kind [TM/FZF/900-2]

Als kolonialisme ook goede kanten had, laat dít het verbeelden. Natuurlijk laten we ons hier verleiden door het beeldschone kindermeisje. We weten niet of het kind blank is of Indo-Europees, maar we mogen slechts hopen dat het een goed leven heeft gehad. Een goede start had het zeer zeker…
De foto is evenals de vorige afkomstig uit een van de albums uit de collectie ´Foto zoekt Familie´ van het Tropenmuseum. Afgestoft en opgepoetst zijn het soms juweeltjes.

“We need just now independance”

Misschien is dit een wat bekendere foto, want af en toe gebruikt in verhalen over de eerste maanden na de Japanse capitulatie. Tanks van het C-Squadron van de 11e Frontier Force patrouilleren door de straten van Batavia, hier voorbijgereden door tram 5, op weg naar Tanah Abang. De tekst op de tram “We need just now independance!” moet de Britse soldaten aan het denken hebben gezet.

x

Indonesische jongeren in Soerabaja, 1945 [LIFE, 12/11/1945]

De strijd om Soerabaja wordt in de Nederlandse literatuur slechts beschreven als wreed en bloedig. Een Australische fotograaf, werkzaam voor de Sydney Morning Herald, zag ook andere beelden door zijn lens. Het Amerikaanse tijdschrift LIFE vond ze bijzonder genoeg om ze wereldwijd te verspreiden. De hier getoonde foto is bijzonder, want hij toont ons een groep enthousiaste Indonesische jongeren die vrijheidsleuzen schreeuwen. Geen wreedheden, geen martelingen dit keer. Slechts een welgemeend ´Merdeka!´.

Seisaku Kitamura [NA]

De juiste aantallen zijn niet bekend, maar mogelijk kozen enkele duizenden Japanners na augustus 1945 de kant van de Indonesiërs. Omdat ze vonden dat Azië voor de Aziaten was, of omdat ze niet naar huis durfden terug te keren.
Waarschijnlijk is de man niet gewond geraakt omdat hij over een steen struikelde. Aannemelijker is het dat zijn neus werd gebroken door de vuist van een Nederlandse militair. Misschien wel een KNIL-er die jarenlang in krijgsgevangenschap had gezeten. Uit woede voor al het aangedane leed.

Gesneuvelde TNI-militair, Bandoeng, 23 januari 1950.

Zij, die de bersiapperiode op Java hebben meegemaakt, zullen in deze foto misschien de gebeurtenissen in 1945 herkennen. In werkelijkheid betreft het hier echter Bandoeng, januari 1950. Kort na de soevereiniteitsoverdracht trachtte een deel van de burgerwacht van de reserve-majoor R.P.P. Westerling (APRA) in Bandoeng de macht over te nemen. Bij de aanval sneuvelden enkele tientallen Indonesische TNI-militairen. Omdat sprake bleek van een te vroeg uitgevoerde staatsgreep, trok de APRA zich terug uit Bandoeng. Een aantal van de deelnemende militairen werd later door de krijgsraad bestraft.

Het zijn slechts enkele foto´s uit een lange rij van alternatieve beelden die symbolisch kunnen worden genoemd. Alle staan voor iets wat we nooit zullen vergeten: Indië, zoals het was.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

10897234678?profile=originalSchrijf U vandaag nog in als deelnemer voor het traktaat van Wassenaar!

Dan kunnen wij morgen aan de slag om de NL - Staat tedagvaardigen via WWW.ICM-ONLINE.NL kan U zich inschrijven.
Ook kunt het inschrijfformulier aanvragen info@icm-online.nl 
U bent € 50 verschuldigd als deelnemer ACTW66, en U heeft 1 jaar gratis een ICM Abonnement en toegang tot ons Video-kanaal, het  enige Indisch Kanaal ! 
Let op! Beantwoord de  vragen juist om in aanmerking te komen als onze advocaten er in te slagen de NL - Staat te dwingen tot uitbetaling conform het verdrag Traktaat van Wassenaar.

10897349477?profile=original10897349296?profile=originalHalbe Zijllstra van de VVD vraagt zich af "waar is die 689 miljoen gebleven, 

veel geld voor die tijd" dat de republiek Indonesia aan Nederland betaalde die weer aan de Nederlandse Indische Gemeenschap (NIG) betaald diende te worden, die uit het land moesten vluchten met het verlies van al hun bezittingen, spaar - en banktegoeden. Rutte en Geert wordt wakker ! Gaat nu om ruim 3 miljard, betaal een keer de Indische schulden aan de 60.000 Indiegangers en gebruik die meevaller eens om je oude…  Doorgaan  om verder te lezen.

 

Namens ACTW66 & ICM Team / Dank voor uw inschrijving. UPDATE PER 6 juni 2017.

CLub van Julius Stemmerik te Zoetemeer donaties + inschrijving voor deelname ACTW66  ------  totaal € 3800, hebben tot opheden het hoogst gescoort ! 

-  Julius Stemmerik                                - € 2.000
 
Inschrijvingen elk € 50  totaal € 1.800
Mw.N.F.M.v.Affelenv.Saemsfoort-Weimer
Mw. S. Bos
    1. Dhr. R. Bouwman
    2. Mw. E. Brassinga-Camphuisen
  1. Hr. C.M. Brookman
  2. Mw. F. Brookman - Das  >>>/font>
  3. Mw. H. van Caspel -  v.d. Wel
  4. Mw. C. Charlouis 
  5. Rolo Lapre
  6. Gloria Hardy
  7. Stichting Stellar Events
  8. WNProductions (Istemewa Events)
  9. Ton Meijer (Productions)
Heeft u vragen welke kosten het omdraait en welke bedragen benodigd zijn om zonder kleren scheuren door dit Mega - proces te komen, mail naarschwab@icm-online.nl 
                Doorgaan om de lijst verder te raadplegen wie zich hebben ingeschreven en gedoneerd.

 

E-mail me wanneer mensen hun opmerkingen achterlaten –

U moet lid zijn van ICM - abonnement 8 euro per maand periode 2024 - 2025 om opmerkingen toe te voegen!

Doe mee ICM - abonnement 8 euro per maand periode 2024 - 2025

Opmerkingen

Dit antwoord is verwijderd.

Blog Topics by Tags

Monthly Archives