Dekolonisatie was altijd het doel'
Het Parool; 19/9 - 2018
President Soekarno aan het woord in Medan, januari 1950 © ANP
OpinieIs de term dekolonisatie achterhaald als het gaat om Indonesië? Volgens John Jansen van Galen niet: 'Spreken van rekolonisatie is geschiedvervalsing.'
In Pakhuis de Zwijger vindt morgen een eerste openbare tussentijdse rapportage plaats van het grote onderzoek naar de dekolonisatie van Indonesië dat vorig jaar van start ging.
Inmiddels blijken de onderzoekers zich de vraag te stellen of die term wel juist is: 'Omdat Indonesië al op 17 augustus 1945 de onafhankelijkheid uitriep, kan de daaropvolgende oorlog ook gezien worden als een poging het land te rekoloniseren.' Geen de- maar rekolonisatie dus! Dat is in flagrante strijd met de feiten.
Al op 6 december 1942 verklaarde koningin Wilhelmina in een rede die in haar hele koninkrijk werd uitgezonden namens de regering dat Nederland na de bevrijding streefde naar een 'vrijwillig samengaan' op voet van gelijkheid met Indonesië, Suriname en de Antillen in een nieuw 'rijksverband', dat 'door een overgrote meerderheid van de bevolking' aanvaard zou worden.
Vrijwillig samengaan, op voet van gelijkheid, door de meerderheid aanvaard: het is waarlijk iets anders dan kolonialisme.
Nu kun je zeggen dat Wilhelmina die aankondiging deed om de geallieerden en met name de antikoloniale Amerikanen gunstig te stemmen voor Nederland, en dat is ook zeker het geval.
Maar the proof of the pudding is in the eating: na de oorlog hebben opeenvolgende regeringen zich steeds gehouden aan het door de koningin vertolkte doel.
Chaos en terreur
Om dit te bereiken moesten in Nederlands-Indië natuurlijk eerst rust en orde worden hersteld, net als in het Europese deel van het koninkrijk. Zoals Nederland door de Duitsers was verwoest, werd Nederlands-Indië in 1945 door de Japanners in chaos en terreur achtergelaten.
Maar het vaste voornemen was om, wanneer die eenmaal beteugeld waren, in overleg te treden met de nationalisten over een nieuwe staatkundige toekomst van Indonesië. En dat is ook gebeurd, zij het met meer vallen dan opstaan.
Gert Oostindie
Vrijwillig samengaan, op voet van gelijkheid: het is waarlijk iets anders dan kolonialisme
Een complicerende factor daarbij was dat veel Indonesische nationalistische leiders hadden geheuld met de Japanners. Ik snap nooit waarom Nederlanders, doorgaans fel op lui die 'fout in de oorlog' waren, de collaboratie van Soekarno vergoelijken omdat hij nu eenmaal partij koos voor mede-Aziaten.
Dat zou NSB'ers die partij kozen voor mede-ariërs ook vrijpleiten. Premier Willem Drees nam het, naar hij zei, Soekarno niet kwalijk dat hij de kans te baat had genomen om 'Nederland te bevechten', maar: "Dat hij duizenden van zijn landgenoten heeft aangemoedigd naar Japanse werkkampen te gaan, waarvan hij wist dat velen niet zouden terugkeren, neem ik hem hoogst kwalijk."
Niettemin werd er gepraat, ook met Soekarno en onder druk van de Amerikanen. Dat veel, ook invloedrijke Nederlanders zich grimmig verzetten tegen een afscheid van de kolonie en desnoods met geweld 'door de eeuwen trouw' wilden blijven aan 'Insulinde', is waar. Het regeringsbeleid bleef echter vooropstellen dat Indonesië eerlang op eigen benen zou staan.
John Jansen van Galen. Journalist en publicist.© Door: ANP
Ja, er is gevochten, en niet weinig ook. Het was een hard gevecht tegen een van de eerste grote guerrillabewegingen, met veel dodelijke slachtoffers. Maar onder auspiciën van de Amerikanen werden daarna, op een oorlogsschip, de onderhandelingen over dekolonisatie hervat en het eind van liedje was, in 1949, dat de Indonesische nationalisten daarvoor de vorm aanvaardden die Nederland bepleitte: een federatief Indonesië, met Nederland verbonden in een gelijkwaardige Nederlands-Indonesische Unie, met nota bene aan het hoofd daarvan de Oranjevorst!
Dat die constructie nog geen jaar standhield, neemt niet weg dat het Nederlandse beleid vanaf 1945 gericht was geweest op dekolonisatie, niet op rekolonisatie. Dat te beweren is een vorm van geschiedvervalsing waarvan ik hoop dat de voor het onderzoek verantwoordelijke hoogleraar, de historicus Gert Oostindie, er een stokje voor zal steken.
Opmerkingen